Een kabinet zonder de PVV is geen taboe, NSC en VVD denken van wel

Dinsdag trok NSC de stekker uit de eerste coalitieonderhandelingen met de PVV. De overige partijen, voornamelijk de VVD, blijven vasthouden aan een coalitie met een discriminerende en xenofobische partij. Het moment waarop VVD en NSC de PVV definitief de deur moeten wijzen, is nu. Ook al is de PVV de grootste, een partij die jarenlang heeft bewezen dat het niets geeft om gelijke rechten of de rechtsstaat, heeft geen plaats aan de formatietafel. 

Rick Timmermans – voorzitter DWARS, GroenLinkse Jongeren

Thijme Hoffmann – bestuurslid Nationale Politiek, DWARS, GroenLinkse Jongeren

Dit opiniestuk is ook gepubliceerd op Joop, de opiniesite van BNNVARA, op 13 februari 2024.

Formeren met Wilders gaat namelijk altijd hetzelfde. Zijn doel is niet om problemen op te lossen, maar om op de populistische toer mensen tegen elkaar op te zetten, te verdelen en haat te zaaien. We hebben het eerder gezien en we zien het nu weer: met Wilders valt niet te formeren, laat staan te regeren. Dat is precies waarom de politiek af moet van het idee dat de grootste partij ten koste van alles de formatie moet leiden en vervolgens de premier mag leveren. Formeren moet leiden tot een kabinet dat een meerderheid geniet in de Tweede Kamer en dat de democratische rechtsstaat niet alleen respecteert, maar ook actief beschermt. Zeker wat de democratische rechtsstaat betreft, is formeren met de PVV uitgesloten. Maar daarnaast heeft Wilders natuurlijk geen absolute meerderheid. VVD en NSC hoeven zich niet te wenden tot een antidemocratische partij om een democratische meerderheid te zoeken.

Dat de VVD desondanks liever inzet op een coalitie met Wilders, is geen verrassing. De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie zet al jaren in op dezelfde zondebokpolitiek als Wilders. De schuld voor vier kabinetten aan falend beleid wordt consequent neergelegd bij de allerkwetsbaarsten in de samenleving. Asielzoekers die alles kwijt zijn geraakt en simpelweg het mensenrecht hebben om asiel aan te vragen en opgevangen te worden, zijn niet de oorzaak van de woon- of criminaliteitsproblemen in dit land. Daarvoor moet de VVD toch echt in de spiegel kijken. In de campagne zette Yesilgöz de deur bovendien wagenwijd open voor extreemrechts, waarmee zij het haatdragende, discriminerende gedachtegoed van de PVV alleen maar verder normaliseerde. Formeren en regeren met de PVV is slechts de volgende stap in dat proces.

Als oorzaak voor het stoppen voor de formatiegesprekken wordt er nu gewezen naar financiële tegenvallers. Maar wie kijkt naar de terughoudendheid van de VVD en NSC om in een meerderheidskabinet te stappen en de ruzies op social media tussen de partijleiders, weet dat die tegenvallers meer een druppel waren die de emmer liet overlopen. Het vollopen van die emmer begint toch echt bij de gesprekken over de rechtstaat. Dat is natuurlijk absurd, alsof democratische grondrechten en de grondwet iets zijn waar je over kunt onderhandelen, in plaats van een laatste bescherming tegen extremisme en discriminatie. Het valt voor een partijleider als Pieter Omtzigt, die de democratische rechtstaat en de grondwet zo hoog in vaandel heeft staan, niet uit te leggen dat de breuk bij die gesprekken niet verder kwam dan ‘agree to disagree’.

Deze tijd vraagt om verder kijken dan politieke tradities. Er is een slagvaardig kabinet nodig dat de vele crises het hoofd biedt, van de klimaatcrisis tot het huizentekort en van institutioneel racisme tot bestaanszekerheid. Met de PVV in het kabinet worden de problemen van nu niet aangepakt, maar verder verwaarloosd, uitgesteld en verslechterd. Het is tijd dat de VVD en NSC het lef hebben om verder te kijken dan wat politieke tradities voorschrijven, zoals formeren met de grootste partij als touwtrekker.

In landen als Spanje en Polen werken linkse, progressieve, en midden- en centrumrechtse partijen al succesvol samen om de grootste extreemrechtse partijen buiten de regering te houden. Ook daar werd extreemrechts groter, zoals op veel plekken gebeurt in Europa. Daar is wél moed getoond en is er niet gezwicht voor de opkomst van extreemrechtse, en soms fascistische, partijen.

De VVD en NSC zouden hier een voorbeeld aan moeten nemen en zich moeten afvragen wat er nou echt problematischer is voor de Nederlandse politiek: extra belastingen heffen op de extreemrijken en eerlijk klimaatbeleid voeren, of de democratische waarden en normen waar jarenlang voor gestreden is op het spel zetten?

Rick Timmermans (23) is voorzitter van DWARS, de onafhankelijke jongerenorganisatie van GroenLinks. Eerder was hij voorzitter van DWARS Brabant-Zeeland.

Thijme Hoffmann (23) is bestuurslid Nationale Politiek bij DWARS, de onafhankelijke jongerenorganisatie van GroenLinks. Daarnaast is hij gemeenteraadslid voor GroenLinks Overbetuwe.