Statement DWARS over verkiezingsnederlaag GroenLinks: “Laat dit voor GroenLinks een wake-up call zijn”

De verkiezingsuitslag van onze moederpartij GroenLinks was voor ons allemaal een ontzettend diepe teleurstelling. Een halvering in zetels ten opzichte van 2017 is enorm pijnlijk. Bij DWARS, GroenLinkse Jongeren, kunnen we echter niet zeggen dat we erg verrast waren door deze uitkomst. De afgelopen maanden zagen we GroenLinks steeds verder afglijden in de peilingen. Hoewel de coronacrisis en algehele leegloop op links meespelen, constateert DWARS ook een aantal kritiekpunten bij GroenLinks zelf die niet onbenoemd kunnen blijven.

In de campagne ontbrak het hoofdzakelijk aan een sterk verhaal. Een belangrijke oorzaak hiervan zien wij in de te sterke wil om te gaan regeren. In een poging om serieus genomen te worden als potentiële formatiepartner, is GroenLinks steeds meer gaan dansen naar de pijpen van de grootste partijen. Concrete plannen kwamen steeds meer op de voorgrond te staan, terwijl de idealen achter die plannen steeds meer naar de achtergrond verdwenen. Hoewel doorrekeningen handig kunnen zijn om verwijten van rechts te ondervangen, werden deze vooral ingezet om juist rechts aan te vallen. Daarmee ondermijnde GroenLinks haar eigen potentie om een serieus alternatief op de status quo te bieden. Het gematigdere imago heeft er ironisch genoeg toe geleid dat de kans op meeregeren aanzienlijk is geslonken, omdat de idealistische kiezers hierdoor afhaakten en de gematigde kiezers vervolgens om strategische redenen naar D66 overstapten.

Daarnaast heeft GroenLinks zich niet alleen laten leiden door rechts, maar ook door allerhande kiezersonderzoeken. Daarmee verruilde GroenLinks haar voortrekkersrol voor een reactieve campagne. Sybren Kooistra, het brein achter de campagne van 2017, beschrijft in een blog van afgelopen januari hoe het bepalen van de agenda de sleutel van een goede campagne is. Van een progressieve partij in het bijzonder wordt bovendien verwacht dat zij niet blindelings afgaat op wat kiezers willen horen, maar juist bepaalt wat de progressieve kiezer belangrijk hoort te vinden.

Misschien was dat ook de gedachte achter het centraal stellen van het thema ‘klimaat’ in de campagne. Uit die kiezersonderzoeken bleek namelijk dat dit het belangrijkste stemmotief is voor de GroenLinks-kiezer. Echter was GroenLinks op dit thema in de campagne nauwelijks te onderscheiden van andere partijen die zich hierop profileren, zoals de Partij voor de Dieren en D66. Hier heeft GroenLinks de kans laten schieten om verhaal te maken met haar unieke combinatie van groen met linkse en progressieve idealen. De grote vraagstukken van onze tijd, zoals het klimaatprobleem, de toenemende sociaaleconomische ongelijkheid en institutioneel racisme, hangen immers onlosmakelijk met elkaar samen en vragen om een intersectionele benadering in het oplossen ervan. GroenLinks is dus de uitverkoren partij om deze kwesties met elkaar te verbinden in een pleidooi voor systeemverandering. Zeker nu we ook te maken hebben met de coronacrisis is de vraag wie ons duurzaam (groen, maar ook structureel!) uit de crisis naar een betere wereld gaat leiden, nijpender dan ooit.

Echter was het juist de doelgroep van GroenLinks die zich niet aangesproken voelde door de realistischere, meer berekenende en weinig intersectionele koers van GroenLinks. Deze doelgroep omvat namelijk de nieuwe generatie idealistische jongeren van onder de 30 jaar, die bereid zijn om de straat op te gaan en te strijden voor het klimaat, tegen het leenstelsel en tegen racisme. Het zijn de geestverwanten van de Amerikaanse democratisch-socialistische beweging achter Alexandria Ocasio-Cortez en Bernie Sanders, die in tegenstelling tot GroenLinks wél een brede beweging hebben gebouwd middels een groot en idealistisch verhaal. Vooral bij de jongste groep jongeren zien we dat zij telkens weer een tikkeltje radicaler en idealistischer zijn dan de generatie daarvoor. Zij vormen de belangrijkste vijver waaruit GroenLinks nieuwe kiezers moet vissen.

Ook voelde deze doelgroep zich niet aangesproken door de belichaming van deze koers, de ooit zo bevlogen en visionaire partijleider uit 2017. Hoe ambitieus Jesse Klaver zich ook toonde om mee te regeren, deze koers ligt hem minder goed. Hier lijkt de stereotiepe tragedie van de jonge idealist die realistischer en rechtser wordt naarmate hij ouder wordt zich voor onze ogen af te spelen. Diens constructieve houding kennen we al van GroenLinks in de oppositie, maar dat past in campagnetijd niet goed bij een partij die de macht wil uitdagen en ook niet bij de urgentie van de klimaatcrisis die juist zo centraal stond in de campagne van GroenLinks. Ook op actuele thema’s zoals de opkomst van extreemrechts en fascisme is een verbindende toon ongepast. Zo raakte Klaver steeds verder verwijderd van het idealistische en activistische DNA van zijn partij. Echter laten, wederom, kiezersonderzoeken zien dat de GroenLinks-kiezer liever een positieve toon dan felheid ziet en dus bleef het bij bloemetjes-en-bijtjes-retoriek.

Volgens ons illustreert de campagne een dieperliggend probleem binnen de partij. Al langer klonken er breed in de partij geluiden over de campagne, maar ook over het gebrek aan vernieuwing van de partijtop en het gebrek aan diversiteit op belangrijkste posities binnen de partij. Ook NRC schetst een beeld van een selecte groep vertrouwelingen in de partijtop en in de schil daaromheen. Dat kan zorgen voor een echokamereffect en minder ruimte laten voor vernieuwende ideeën of kritische geluiden om tot de top door te dringen. Als we het verloop van de campagne willen begrijpen, moeten we ook kritisch kijken naar de manier waarop de macht binnen de partij verdeeld is en wat de democratische grondslag daarvoor is.

DWARS ziet dat het in de kern van de partij nog steeds goed zit met haar idealen. Ook in het verkiezingsprogramma is hieraan mooi uiting gegeven. Dat maakt het verkiezingsverlies extra verdrietig. Tegelijkertijd maakt het ons strijdbaar om ons nog harder in te zetten voor onze gedeelde idealen. Laat dit ook voor GroenLinks een wake-up call zijn. DWARS roept GroenLinks op om de noodzakelijke zelfreflectie te tonen en na te gaan wat nodig is om van deze nederlaag te herstellen. DWARS denkt graag mee over de koers die GroenLinks vanaf nu moet inslaan. Daar zijn we immers de jongerenpartij van GroenLinks voor.

Sabine Scharwachter (voorzitter DWARS, GroenLinkse Jongeren)