Oproep aan GroenLinks: stem niet voor de wet die racisme in de hand kan werken.

Binnenkort wordt er in de Eerste Kamer gestemd over het wetsvoorstel ‘geweldsaanwending opsporingsambtenaren’. In die wet wordt geregeld dat politieagenten die meer geweld hebben gebruikt dan dat ze mochten, op een andere manier kunnen worden vervolgd dan normale burgers. Die wet kan het institutioneel racisme in Nederland in de hand werken en daarom moet GroenLinks tegen de wet stemmen.

De wet, die is aangenomen door de Tweede Kamer, introduceert een nieuwe grond waarop agenten en andere opsporingsambtenaren vervolgd kunnen worden: het schenden van de geweldsinstructie. Wanneer politieagenten meer geweld gebruiken dan zij mogen gebruiken volgens de ‘geweldsinstructie’ die zij krijgen, zijn zij hiervoor dus strafbaar. Dat klinkt goed – excessief geweld door politieagenten moet natuurlijk bestraft worden – maar er zit een addertje onder het gras. Deze agenten zullen, wanneer zij vervolgd worden voor het schenden van de geweldsinstructie, niet meer vervolgd worden voor de handeling zelf. Stel dat een politieagent meer geweld gebruikt dan nodig en hier serieus letsel mee veroorzaakt. In de huidige situatie kan de officier van justitie dan beslissen de agent te vervolgen op verdenking van mishandeling. Als deze wet wordt aangenomen zou dat nog steeds kunnen, maar het zou ook kunnen dat de officier van justitie dan besluit om in plaats daarvan te vervolgen op verdenking van ‘schending van de geweldsinstructie’. Daarmee ontloopt de politie de vervolging die een normale burger zou krijgen voor hetzelfde feit. De straffen zijn ook anders. Voor het schenden van de geweldsinstructie kan een agent maximaal 3 jaar celstraf krijgen als het slachtoffer om het leven is gekomen. Ter vergelijking: reguliere burgers die doodslag plegen kunnen maximaal 15 jaar celstraf krijgen. Opsporingsambtenaren krijgen daarmee een uitzonderingspositie in de wet, terwijl ze zich niet aan de instructies hebben gehouden die zij hebben gekregen binnen hun functie.

Door voorstanders van de wet wordt gezegd dat het terecht is dat we politieagenten anders behandelen dan normale burgers. In noodsituaties wordt van politie verwacht dat ze niet wegrennen van het gevaar, maar er juist naar toe gaan. Als het geweld dat politieagenten gebruiken binnen de instructie valt die zij krijgen, gaat deze redenering op. Maar de vraag is: is elke politieagent in Nederland in staat om in elke situatie de juiste hoeveelheid geweld te gebruiken? Dat institutioneel racisme ook in onze politie voorkomt, blijkt uit de vele voorbeelden van etnisch profileren. Als er ook maar enkele politieagenten zijn die eerder ‘buiten hun boekje’ gaan met geweld tegen mensen van kleur dan tegen witte mensen, is deze wet een probleem. Het zou niet moeten kunnen dat de pleger van excessief geweld dan wegkomt met een lagere straf. Een agent die iemand doodslaat moet veroordeeld worden voor doodslag. Dat kan nog steeds met deze wet, als de officier van justitie dat redelijk vindt – maar er kan ook een ander besluit worden genomen. We zouden in het bestrijden van racisme niet afhankelijk moeten zijn van de keuze van een officier van justitie: de wet moet gewoon goed in elkaar zitten. Deze wet zou institutioneel racisme in de hand kunnen werken.

Eerder heeft de Tweede Kamerfractie voor de wet ‘geweldswaanwending opsporingsambtenaren’ gestemd. Kamerlid Kathalijne Buitenweg gaf in een toelichting aan dat de wet volgens haar juist zal leiden tot méér veroordelingen, in plaats van minder, omdat de drempel om agenten te vervolgen wordt verlaagd. Dat zou kunnen, maar dat effect kan ook bereikt worden met een alternatieve wet. De mogelijke voordelen van deze wet wegen niet op tegen de risico’s. Eerste Kamerfractie van GroenLinks, wij roepen jullie op: stem tegen de wet. Stem vóór een rechtsstaat waar iedereen gelijk behandeld wordt. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald.