Toch maar weer een sultan?

Als u dit leest, heeft u zich de laatste tijd hoogstwaarschijnlijk zorgen gemaakt over de Amerikaanse verkiezingen, en terecht. Trumps retoriek is autoritair, nationalistisch, abnormaal rechts, zijn ideeën zijn soms op het proto-fascistische af en zijn vicepresident is zo mogelijk nog erger. Alle reden om ongerust te zijn over de ontwikkelingen in de Verenigde Staten, dus.

Door Ben Fraters

Maar dichter bij huis zijn er ook problemen die onze aandacht verdienen. Erger dan het aanstellen van iemand die alle schijn van autocratie heeft; iemand waarvan we al weten dat die het is heeft net de spreekwoordelijke sleutels tot de snoeplade gekregen. Vandaag, terwijl iedereen nog aan het uithuilen was over de inauguratie van Trump, boos door de straten marcheerde, van hun kater bijkwam (zeg nou zelf, die speech nuchter volgen was ondoenlijk) of een combinatie van die drie heeft het Turkse parlement vandaag ingestemd met de grondwetswijziging gesteund door president Erdogan.

Deze wijzigingen geven Turkije een presidentieel systeem, maakt het onmogelijk voor het parlement om moties van wantrouwen uit te spreken of vragen aan de president te stellen en geven de president compleet de vrije hand om ministers aan te stellen – die overigens niet meer verplicht zijn om vragen in het parlement te beantwoorden. Verder wordt het recht van het parlement om ministers op de vingers te tikken of de overheid ter verantwoording moet roepen afgeschaft. Ook geven de wijzigingen de president het recht om met weinig beperkingen decreten en referenda af te kondigen. Als klap op de vuurpijl kan de president nu nieuwe verkiezingen afdwingen wanneer hij wil. Maar hier moet wel bij gezegd worden dat een drievijfde meerderheid in het parlement dit ook kan.

Godzijdank zijn twee amendementen die de president totale zeggenschap gegeven zouden hebben verworpen. Dat betekent echter niet dat alles in orde is. De amendementen die wél zijn aangenomen geven Erdogan niet alleen ongezond veel macht, ze tasten ook de scheiding van de machten aan. Dit brengt de rechtsstaat in gevaar.  Volgens de Human Rights Watch, één van de belangrijkste mensenrechtenorganisaties, is het onwaarschijnlijk dat het Turkse constitutionele hof vanaf nu maatregelen van de overheid zal verwerpen als ongrondwettelijk. De vele ministers die Erdogan ongetwijfeld aan zal stellen zullen ongetwijfeld doen wat hij zegt.

De democratie in Turkije heeft al veel te verduren gehad, maar dit is de doodsteek. Er moet nog een referendum over de wijziging gehouden worden. Er dus is nog een sprankje hoop, maar Erdogan is zó populair dat de uitkomst eigenlijk al vaststaat. Aan de andere kant… referenda zijn de laatste tijd absoluut niet zo gegaan als verwacht of zoals door de overheid gehoopt. Misschien verrassen de Turken ons nog.

Maar of de amendementen nu door het volk aangenomen of verworpen worden, het feit dat ze zijn aangenomen door het Turkse parlement, dat ze überhaupt zijn voorgesteld, is een teken dat Turkije niet alleen op de rand van de autocratie staat, maar dat het land er zelfs om staat te springen. Willen we als Europese Unie echt met zo’n land samenwerken? Kunnen we dat zonder hypocriet te zijn?

Zo, dat was even vijf minuten bezorgd zijn om iets dat relatief dicht bij huis ligt. Nu mag u weer nerveus zijn over Trump.