Statement: Demonstratie voor ons demonstratierecht

Woensdag 31 maart 2021

Aan de burgemeester, de gemeenteraad en de pers.

Wij, vier linkse politieke jongerenorganisaties uit Utrecht, maken ons zorgen. We maken ons zorgen over de toon en het handelen van onze nieuwe burgemeester bij demonstraties in onze stad. We staan daarom op 31 maart op voor het recht van Utrechtse burgers om te demonstreren. We houden op deze dag om 16:00 een betoging op het stadhuisplein.

Wij stuurden eerder al een brief naar burgemeester Dijksma over de disproportionele handhaving van een Extinction Rebellion actie op 26 februari. Op deze dag probeerden honderd demonstranten wegen in Utrecht te blokkeren. We maken ons zorgen over wat er die dag gebeurd is vanwege twee zaken. Ten eerste leek de burgemeester een zero-tolerance aanpak te hebben tegenover de demonstratie. Wij snappen dat bij het overtreden van de wet consequenties horen. Wij zien de massale arrestaties (alle demonstranten werden gearresteerd) op deze dag echter als disproportioneel, omdat sommige demonstranten gearresteerd werden zonder daadwerkelijk de weg te blokkeren en omdat anderen weinig of geen waarschuwingen kregen van de politie. Ten tweede bracht de politie de honderd demonstranten in gezondheidsgevaar door hen na arrestatie geen mogelijkheid te geven om de anderhalve meter te bewaren. We vinden dat iedere burger, ongeacht het strafbare feit dat ze gepleegd hebben, zo veel mogelijk moet worden beschermd in hun gezondheid. Mevrouw Dijksma heeft een antwoord op onze brief achterwege gelaten. We hebben daarom het gevoel dat onze zorgen niet gehoord worden.

Wat betreft de bescherming van het demonstratierecht, willen we nog een paar dingen over 26 februari aankaarten. Mevrouw Dijksma noemde de vreedzame maar disruptieve actie van 26 februari geen demonstratie. We vinden dat ze daarmee onder doet aan de boodschap van de demonstranten. Onze burgemeester zegt bovendien dat ze strikt handelde naar de WOB en de openbare veiligheid wilde bewaren. Maar wij vinden dat een zero-tolerance beleid bij een illegale demonstratie wel degelijk een politieke keuze is. In Amsterdam was er bij eerdere blokkades van Extinction Rebellion bijvoorbeeld in veel grotere mate sprake van een dialoog tussen de demonstranten en de handhaving. Tenslotte vinden wij het zorgelijk dat er door de politie gebruik werd gemaakt van coronamaatregelen (groepsvorming) als excuus om demonstranten te arresteren. Zij hielden zich wel aan de anderhalvemeter-maatregel en droegen mondkapjes. Wij zien dat de coronamaatregelen op deze manier gebruikt worden om het demonstratierecht onterecht in te perken. Wij vinden dat er bij demonstraties geredeneerd moet worden vanuit de vrijheid van betoging, in plaats van demonstranten keihard aan te pakken.

Bij de grote klimaatdemonstratie op 14 maart zien wij op dezelfde manier een gebrek aan dialoog met de organisatie, waarbij het waarborgen van het demonstratierecht centraal had moeten staan. Vanuit de organisatie begrijpen wij dat een versoepeling de vooraf gestelde limiet van 200 personen niet bespreekbaar was. Dit limiet, gesteld vanwege de coronasituatie, is wat ons betreft opnieuw een politieke keuze. Dit aantal is hetzelfde als in kleinere gemeenten, terwijl Utrecht veel meer inwoners kent. Er waren veel personen uit Utrecht stad die bij de demonstratie aanwezig hadden willen zijn. Deze demonstranten hadden dus weinig extra reisbewegingen veroorzaakt. Bovendien zijn er in Utrecht locaties waar een groter aantal demonstranten veilig op anderhalve meter hun stem had kunnen laten horen. De gemeente Wageningen heeft bijvoorbeeld laten zien dat dit veilig kon met 750 personen. Misschien had de demonstratie bijvoorbeeld op twee plekken plaats kunnen vinden. De organisatie van de demonstratie heeft in elk geval laten zien dat zij in staat was alle demonstranten de anderhalve meter te laten bewaren, en mondkapjes te dragen, en liet hiermee haar verantwoordlijkheid zien. Wat ons betreft redeneerde de burgemeester bij haar keuzes vanuit strikte coronamaatregelen, in plaats van te kijken naar de mogelijkheden om het demonstratierecht van burgers te waarborgen. Wij hadden graag gezien dat er meer dialoog mogelijk was tussen de gemeente en de organisatie.

Tenslotte heerst er het gevoel dat er met twee maten gemeten lijkt te worden. Voor ons staat de vrijheid van demonstratie centraal, en in coronatijd moeten hierbij passende maatregelen genomen worden om de gezondheid van burgers te beschermen. Alle verschillende groepen die een demonstratie aanvragen, moeten daarbij het gevoel hebben dat zij op eenzelfde manier behandeld worden. Het lijkt echter alsof er bij de ‘Vrijheidskaravaan’ van Thierry Baudet op 15 maart minder strikt gehandhaafd werd door de politie. Bij de aanvraag van deze demonstratie werd deze net als de klimaatdemonstratie op 14 maart tot 200 personen beperkt, waaruit blijkt dat ze vooraf gelijk behandeld werden. Dat de organisatie van de klimaatdemonstratie er echter alles aan deed de anderhalve meter te bewaren en mondkapjes te dragen, staat in schril contrast met de verantwoordelijkheid die Baudet voor de coronaregels nam. Wij zagen de Forum-leider mensen handen schudden, en de aanwezigen hielden zich niet aan de anderhalve meter afstand. Waarom werd er hierbij niet eerder ingegrepen? Het is van groot belang dat de coronamaatregelen op een consistente manier gehandhaafd worden. Dat dit niet lijkt te gebeuren is zorgelijk. Ook roept het bij burgers vragen op over de onevenredige hoeveelheid agenten bij klimaatprotesten, en de strikte handhaving van het personenaantal op 14 maart.

Wij maken ons zorgen over de toon en het handelen van onze nieuwe burgemeester bij demonstraties in onze stad. Wij zien dat de coronamaatregelen terecht en onterecht als reden gebruikt worden om het demonstratierecht van burgers te beperken, terwijl de burgemeester er tegelijkertijd niet in slaagde om deze bij de arrestaties op 26 februari zelf in acht te nemen of voldoende te handhaven bij de betoging op 15 maart. Dit heeft geleid tot vragen, frustratie en een gevoel van onrecht bij demonstranten. We denken dat het noodzakelijk is voor het bewaken van het demonstratierecht dat de burgemeester redeneert vanuit dit recht, en in gesprek gaat met de organisatie van demonstraties om deze zo veilig mogelijk te laten verlopen wat betreft corona en de openbare orde.

Wij, de Utrechtse afdelingen van DWARS, JS, PINK! en ROOD vragen daarom de burgemeester te reflecteren op deze gebeurtenissen en haar houding tegenover demonstraties. Deze reflectie en erkenning van wat er beter had gekund, zijn nodig om demonstraties en burgerlijke ongehoorzaamheidsacties zoals die van Extinction Rebellion in de toekomst proportioneel te behandelen, en de coronaregels niet onderdrukkend te gebruiken. Wij, de vier politieke jongerenorganisaties, zouden hierover graag met de burgemeester in gesprek gaan.

DWARS Utrecht

Jonge Socialisten Utrecht

PINK! Utrecht

ROOD Utrecht