Dat GroenLinks tegenwoordig erg nauw samenwerkt met de PvdA dat is allang geen nieuws meer. En zeker sinds de tweede kamerverkiezing van 2023 lijkt het bijna vanzelfsprekend dat GroenLinks en Partij van de Arbeid alles samen doen. Er werd bij de EU-verkiezingen namelijk ook gekozen voor gezamelijke lijst. Dan toch ook voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2026? Maar zo ver zijn we nog niet. Omdat we zeker nog tot 2026 twee aparte partijen zijn, mogen wij hier als leden over stemmen. In Utrecht gebeurt dat via een referendum dat gehouden wordt tussen 14 en 21 november. En daar wil ik het graag even over hebben.

Waar mogen we nou over stemmen?

Afgelopen juni is op de ALV (Algemene LedenVergadering) van GroenLinks een, door het bestuur ingediende, motie aangenomen. Daarin staat in het kort dat het bestuur de opdracht op zich mag nemen om met de PvdA in gesprek te gaan, samenwerkings scenario’s uit te werken, hier ledeninspraak over te faciliteren en een referendum hierover te houden. Ze zijn uitgekomen op 5 opties die lopen van een gezamelijke lijst, fractie en verkiezingsprogramma naar helemaal geen officiële samenwerking. Ze zijn in meer detail op de website van GL te vinden (link onderaan) maar ik zal ze kort samenvatten.

1. Een gezamelijke lijst en fractie

Dit is de meest intensieve vorm van samenwerking. Dit betekent dat we bijna alles samen doen. Een gezamelijke lijst, een gezamelijke fractie, een gezamelijke campagne en een gezamelijk verkiezingsprogramma. Er wordt natuurlijk bij alles rekening gehouden dat er evenredige inspraak is van beide partijen. Ja zeggen tegen deze optie betekent niet dat de lokale afdelingen worden samengevoegd (dat kan namelijk niet) maar wel dat de afdelingen waaronder de werkgroepen erg intensief samen gaan werken.

2. Fractiefusie

GroenLinks en de PvdA gaan met een eigen lijst en een eigen programma de verkiezingen in, maar direct na de verkiezingen vormen zij een gezamenlijke fractie. Binnen deze fractie worden de portefeuilles verdeeld. De fractie vergadert samen,

als een fractie, en treedt samen naar buiten als een collectief. Ook wordt er een gezamelijke campagne gevoerd en zullen de leden meer gaan samenwerken.

3. Samen uit, samen thuis

Dit houdt in dat GroenLinks en PvdA elkaar vasthouden bij coalitieonderhandeling. Oftewel: GroenLinks gaat alleen in het college als PvdA dat ook gaat en andersom. Hierbij voeren we onze eigen campagne maar we geven wel aan de kiezers aan dat we van plan zijn samen te werken. We hebben onze eigen programmacommissie en programma, maar we schrijven ook een gezamelijke inzet op thema’s die we beide belangrijk vinden.

4. Verdeling woordvoerderschappen

GroenLinks en de PvdA houden hun eigen fractie, maar verdelen bepaalde woordvoerderschappen wel. Dit zorgt ervoor dat je met hetzelfde aantal mensen meer portefeuilles voldoende aandacht kunt geven, omdat partijen niet meer afzonderlijk een eigen woordvoerder hebben op bepaalde thema’s. Daarom zullen ook de inhoudelijke werkgroepen samenwerken. De rest blijft wel gewoon apart.

5. Geen formele vorm van samenwerking

Eigenlijk precies zoals het nu in Utrecht is. Er worden geen officiele afspraken gemaakt, maar als het toevallig uitkomt om op een bepaald onderwerp samen iets te doen, kan dat nog steeds gewoon. Dat is de laatste tijd ook wel eens gebeurd.

Nu denk je misschien: maar een referendum heeft toch altijd maar twee opties? Dat klopt. We mogen alleen stemmen of we optie 1 wel of niet willen doen. Dat komt omdat een gezamelijke lijst opstellen veel moeite is. Als we voor deze optie gaan, Zullen de plekken op de lijst tot en met 13 verdeeld worden over de partijen waarbij er voor iedere PvdA’er, twee GroenLinksers staan, omdat GroenLinks op dit moment meer dan twee keer zoveel zetels heeft. Maar ja, dan heb je ook nog voorkeursstemmen en ook de fractievoorzitter wordt apart gekozen. Dat is normaal gesproken ook zo, alleen heb je hier nog steeds te maken met twee aparte vereningingen. Twee verenigingen die ook niet statutuair samengevoegd mogen worden totdat de landelijke partijen waarvan zij onderdeel zijn dat doen. Dat brengt mij gelijk bij mijn eerste argument. Moeten bakkeleien over wie welke plek krijgt op de lijst is een verspilling van onze tijd en moeite. En gewoon een hoop gedoe.

Wat er gebeurt er dan als er nee gestemd wordt? Dan komen opeens de andere vier opties open. En om het nog maar even duidelijk te zeggen, je zou in dit geval nog steeds inhoudelijk enorm kunnen samenwerken, je hebt alleen die gezamelijke lijst niet. Maar wie bepaalt dan in welke mate? Dat is nog niet in detail uitgedacht maar dat zal waarschijnlijk voor een deel aan ons maar ook een groot deel aan de raadsleden zelf liggen. En dat vind ik eigenlijk best logisch. Zij zijn de mensen die het ook echt moeten doen. Daarnaast zit GroenLinks nu ook al ruim twee jaar met PvdA in een coalitie, dus er zullen in 2026 hoe dan ook raadsleden op de lijst staan die al eerder hebben samengewerkt en daar uit ervaring een goede inschatting over kunnen maken.

Ons eigen verhaal

Eigenlijk de belangrijkste reden waar ik tegen een gezamelijk lijst ben is omdat ik vind dat we apart veel sterker ons eigen verhaal kunnen vertellen. Er wordt soms gedaan als of GroenLinks en de PvdA stiekem al dezelfde partij zijn. Maar ik geloof dat er wel degelijk verschillen zijn. En in plaats van die weg te drukken of te verdoezelen, vind ik dat we die ook gewoon kunnen onarmen. Ik denk dat als we ons apart mogen blijven profileren, we veel meer mensen kunnen aanspreken.

Zo is en blijft Utrecht een studentenstad. En wij kunnen als GroenLinks jonge mensen veel beter aanspreken. Klimaat is in mijn ervaring een van de belangrijkste thema’s voor hen. Ik heb bij het campagne voeren het vaakst gehoord dat een student twijfelde over Volt of D66 maar eigenlijk nooit over PvdA. Daaruit durf ik de conclusie trekken dat PvdA toch echt een stoffig imago heeft. En dat naast klimaat thema’s als inclusie en LHBTI+ rechten waar GroenLinks zich ook op profileert (en waar D66 en Volt ook mee aan de haal gaan) erg spelen onder jongeren.

De PvdA kan zich dan juist weer richten op gematigdere kiezers die we anders aan rechtse partijen zouden kunnen kwijtraken of op mensen die het financieel wat moeilijker hebben. De A voor Arbeider zeg maar, mensen die dan vaak GroenLinks weer als de havermelkelite zien. Er zijn veel mensen die wat minder te besteden hebben die het echt met ons eens zijn op sociaal gebied, maar ons toch vooral kennen als zure automobilistenpesters en de PvdA niet. Mijn angst is dat als je volledig samengaat er zowel aan de linker als de rechterkant mensen weglopen. De realiteit is dat verkiezingen gaan om hoe mensen je zien en niet altijd om wat je nou echt doet of vind. En als je meer te kiezen hebt op links hoop ik dat je in Utrecht makkelijker je luxe posititie binnen Nederland van een volledig progressieve meerderheid kunt behouden.

Niet alles of niets

En dan nog een andere realiteit: als je gaat samenwerken moeten er op een gegeven moment comprissen gesloten worden, dat hoort erbij. Maar het zou toch fijner zijn als je niet daartoe gedwongen wordt mocht het ooit zover komen dat het om een van onze kernwaarden gaat. Er zijn zoals gezegd wel degelijk verschillen tussen GroenLinks en PvdA, op sociaal gebied slechts bij de details maar wel als het bijvoorbeeld gaat om hoe groot de rol van groen moet zijn. Toch voor veel leden echt een belangrijk thema. Ik denk dan, bespaar jezelf de teleurstelling als het niet nodig is. Want ik denk niet dat het nodig is. GroenLinks heeft al jaren lang haar mileubewuste stempel op de stad weten te drukken en eraan gewerkt het een veiligere plek te maken voor vluchtelingen en andere kwetsbare groepen. We hebben een betrokken aanwezigheid en een duidelijk verhaal. Een verhaal dat de PvdA aan kan vullen maar niet compleet hoeft te maken. We moeten afwegen wat het beste voor onze stad is en we kunnen nog steeds mooie dingen samen doen. En wat mij betreft is dat zonder gezamenlijke lijst.

TDLR (dus nog even in het kort):

Van 14 tot en met 21 november wordt er voor de stad Utrecht een referendum gehouden of we een gezamelijke lijst willen met de PvdA. Daarbij hoort ook een gezamelijke campagne en programma. Er zijn ook minder intensieve samenwerkingsopties maar daar wordt alleen naar gekeken als er op het referendum “nee” wordt gestemd. Wij als het bestuur van DWARS Utrecht zijn tegen een gezamelijke lijst. (Om überhaupt deze lijst te vormen met een andere partij die als aparte vereniging fungeert, is een hoop gedoe en verspilling van onze tijd.)

We kunnen veel meer kiezers aanspreken als we tijdens een campagne ons eigen verhaal mogen vertellen. GroenLinks sluit bijvoorbeeld veel meer aan bij de vele studenten in Utrecht die het klimaat erg belangrijk vinden. Terwijl de PvdA juist gematigdere kiezers of kiezers die het financieel moeilijk hebben toch aan de linkerkant kan houden. Als je samen gaat zul je aan beide kanten mensen hebben die teleurgesteld afhaken omdat je toch ergens een keer compromissen moet sluiten.

En dat terwijl Utrecht een hele vooruitstrevende stad is waarin dat helemaal niet hoeft. Een stad waar GroenLinks al jarenlang een prachtig en sterk verhaal tot uitvoering aan het brengen is. En je wilt eigenlijk juist iets te kiezen hebben op links. Wij vinden dat je moet samenwerken waar dat logisch en natuurlijk is, niet vanwege een bepaalde druk. En dat kan veel beter als je voor een minder heftige optie gaat. Dus als je in Utrecht woont, ga stemmen! En als je ons advies wilt volgen, stem nee.

Voor details over de samenwerking en andere praktische informatie:

https://utrecht.groenlinks.nl/linkse-samenwerking