DWARS in Debat: Verduurzaming door voetbal?

“DWARSers hebben niets met sport.” Het is een veelgehoorde kreet, die een negatief beeld van onze leden schetst. Misschien zit er een kern van waarheid in, aangezien we onze politieke doelen maar in beperkte mate via sport kunnen bereiken. Sport is echter voor velen een belangrijk onderdeel van het dagelijks leven. Dit geldt in het bijzonder voor voetbal, de sport die door ongeveer de halve wereldbevolking actief gevolgd wordt. Door dit grote bereik is het voetbal bij uitstek dé manier om veel mensen achter een collectief doel te verzamelen. Juist daarom is het zo jammer dat de voetbalwereld veel slechte dingen vertegenwoordigt. ‘Terughoudend en conservatief’ zijn twee woorden die het voetbal goed omschrijven. Maar stel nou dat het mogelijk is om binnen dit behoudende bolwerk sociale en ecologische verandering teweeg te brengen. Dat het massale bereik van voetbal ingezet wordt om een boodschap van duurzaamheid uit te dragen. Is het mogelijk om door middel van voetbal de wereld te vergroenen?

Ik stel je voor aan Forest Green Rovers Football Club. Op het moment van schrijven bevindt deze club uit Nailsworth, Gloucestershire zich in de subtop van het vierde niveau van de Engelse voetbalpiramide, met een goede kans op promotie naar het derde niveau. Het oogt totaal onopvallend en is niet te vergelijken met de giganten van het Engelse voetbal, die jaarlijks honderden miljoenen kunnen uitgeven. 

Desalniettemin is dit toch één van de meest bijzondere sportclubs ter wereld, vanwege de visie die zij loslaten op een starre, conservatieve omgeving. Vanaf het moment in 2010 dat de club, op dat moment nog actief in het amateurvoetbal en op de rand van een faillissement, is overgenomen door Dale Vince, werd verduurzaming het speerpunt van de bedrijfsvoering. Vince, een voormalige New Age-hippie en eigenaar van groen energiebedrijf Ecotricity, begon als kersverse voorzitter van de club met een nieuwe koers gericht op het bestrijden van klimaatverandering vanuit het voetbal. Acht jaar later wordt de club door de Verenigde Naties beloond met een ‘UN Climate Action Award’, omdat zij als ‘groenste voetbalclub ter wereld’ als eerste een CO2-neutrale voetbalorganisatie neer hebben gezet. Om te kijken hoe een kleine club uit een plaatsje met slechts 5800 inwoners zo succesvol kan zijn, zullen we een duik nemen in de duurzame aspecten van de club en hoe deze vernieuwende aanpak toch veel effect heeft.

Groene bedrijfsvoering

Uit de zelfbenoemde visie van Forest Green Rovers komen drie pijlers voor hun bedrijfsvoering naar voren. De eerste en meest spraakmakende van dezen is het veganisme. Als eerste club ter wereld zijn ze namelijk volledig veganistisch. Eén van de eerste maatregelen die Vince doorvoerde als voorzitter, was het afschaffen van rood vlees als onderdeel van het menu, zowel voor supporters als voor de spelers. Dit betekende een grote breuk met de norm. Voor supporters is het gebruikelijk om tijdens een wedstrijd vette snacks te nuttigen, zoals hamburgers en broodjes worst. Om toch nog in de nodige comfort food te voorzien, worden alternatieven aangeboden in de vorm van pies met vleesvervangers, veganistische pizza, en natuurlijk ook gewoon patat. Het succes is zelfs zo groot dat er een project gestart is om hetzelfde veganistische voedsel in schoolkantines in het Verenigd Koninkrijk te introduceren. Ook voor topsporters werd aangenomen dat vlees een belangrijk onderdeel uitmaakte van het dieet, gezien de hoge hoeveelheden proteïnen en nuttige vetten in vlees. Echter, in samenspraak met clubartsen wordt er dagelijks veganistisch voedsel bereid voor de spelers om ze toch optimaal te kunnen laten presteren. Hoewel de spelers buiten de club om niet allemaal de veganistische levensstijl overgenomen hebben, zijn alle sportieve activiteiten om het team heen wel geheel veganistisch. Hierdoor staat de gehele sportorganisatie buiten de negatieve klimaatgevolgen van de veeteeltindustrie. 

Het tweede succesverhaal van de club is dat zij geheel energieneutraal is. Zoals eerder vermeld is het de eerste club ter wereld die door de VN gecertificeerd is als compleet CO2-neutraal. Je zou zeggen dat dit een uitgemaakte zaak is, met een duurzame energiemiljonair als eigenaar. Het draagt inderdaad wel bij dat alle benodigde energie voor het draaiende houden van het stadion en alle voorzieningen daaromheen worden opgewekt door de windturbines van de voorzitter. Maar de club is ook bezig om zelfvoorzienend te worden, door het plaatsen van zonnepanelen op het dak van het stadion en het gebruik van geothermie voor de verwarming van het gebouw. Daarnaast wordt ook op andere fronten overgeschakeld naar energie-neutrale alternatieven. Door investeringen van de voorzitter was het mogelijk om de gehele selectie een elektrische auto van de zaak te geven en rondom het stadion veel laadpalen te plaatsen. Ook de terreinknecht is duurzaam: een door de zon bekrachtigde maairobot verzorgt de grasmat.

Tot slot zijn de Rovers ook nog vooruitstrevend op het gebied van circulariteit. De club streeft naar een absoluut zero waste-beleid, en slaagt hier al bijna in. Te beginnen bij hun organische veld, dat op biologische manier bewerkt wordt, dus zonder pesticiden en kunstmatige groeiversterkers. In plaats daarvan wordt gebruik gemaakt van zeewier als ‘mest’. Met deze aanpak is FGR wederom de eerste ter wereld. De irrigatie van het veld wordt geregeld door gebruik van natuurwater, zoals grondwater of opgevangen regenwater. Het afval dat door de exploitatie van het stadion rond wedstrijden ontstaat, wordt momenteel al voor 95% gerecycled voor nieuwe doeleinden, terwijl het streven nadrukkelijk is om al het afval een nieuwe bestemming te geven. Als klap op de vuurpijl is de club momenteel in een vergevorderd stadium voor het aanleggen van een nieuw stadion. Dit nieuwe ‘Eco Park’ moet het groenste stadion ter wereld worden. Om dit te waarborgen zal ook de constructie ervan duurzaam zijn. Zo zal er voornamelijk hout gebruikt worden als materiaal, en zal het gelegen zijn in een bosrijke omgeving buiten thuisplaats Nailsworth. Hierdoor zal het op een organische manier in het landschap gebouwd worden, met ruimte voor meer groen en ecologische integratie. Met deze drie pijlers zet de organisatie zich nadrukkelijk in om op alle fronten verduurzaming uit te dragen en vormt daarmee een lichtend voorbeeld voor anderen.

Succes naar de buitenwereld

Nu zul je denken: “allemaal leuk en aardig, maar waarom is dit belangrijk?” Welke relevantie heeft het dat juist een voetbalclub zo duurzaam is, in vergelijking met andere bedrijven en organisaties? Is het niet veel belangrijker dat een grote vervuiler, zoals bijvoorbeeld Shell, zich sociaal bewust toont en inzet op duurzame alternatieven? 

Hoewel dit ontegenzeggelijk een positiever effect zou hebben bij het halen van klimaatdoelen, nemen voetbalclubs een speciale plaats in binnen het sociale domein. Op basis van kijkcijfers van de wereldkampioenschappen wordt geschat dat er wereldwijd 3,5 miljard mensen voetballiefhebber zijn. Veelal zijn deze mensen ook fan van een club, waar zij in verschillende mate tegenop kijken en hun leven omheen bouwen. De club heeft een grote rol in het leven van supporters en kan daarmee ook een effect hebben op hun gedrag. Uit een onderzoek in op de Europese voetbalbond UEFA van Walters en Tacon, professoren ‘Marketing’ aan de Birkbeck University of London, blijkt dat steeds meer clubs zich bewust worden van deze rol en daarom inzetten op een vorm van maatschappelijk verantwoord ondernemen.  Doordat clubs zich sociaal en duurzaam uiten, hebben ze een effect op hun fans, die daarmee ook meer geneigd zijn om dit gedrag over te nemen en dus socialer en milieubewuster te worden. Desondanks springen de Rovers toch meer uit het oog door hun volledige toewijding tot duurzaamheid. Wat betekent het dat een club zich zo manifesteert?

Het is exact de holistische manier waarop Forest Green Rovers haar ideologie uitdraagt die zo aanspreekt op het publiek. Zelf stelt de club dat “geen andere voetbalclub in de wereld het milieu zo in het hart plaatst van alles wat ze doet, het zit gewoven in ons DNA.” Dit blijkt effectief te zijn. In een onderzoek naar de effecten van de aanpak van de club stelt Anthony Samuel, professor ‘Marketing en Innovatie’ aan de Cardiff Business University, dat het feit dat de club zo actief met haar principes bezig is effect heeft op bezoekers en anderen die met de club in aanraking komen. Alles wat de club doet, staat in het teken van sociale en ecologische duurzaamheid en hierin loopt ze voor op maatschappelijke ontwikkelingen die in de toekomst noodzakelijk worden. Door zich bewust te zijn van de voorbeeldrol die een voetbalclub kan hebben en hier proactief op in te spelen, kunnen de Green Devils daadwerkelijk een effect hebben op bezoekers van de club. Door mensen via het toegankelijke voetbal in aanraking te brengen met duurzame initiatieven en veganisme, staan ze er meer voor open en is de transitie dus ook gemakkelijker. Via sociale media, radio en televisie kunnen ook buiten het stadion mensen bereikt worden met de boodschap van duurzaamheid. Op deze manier probeert Forest Green Rovers FC, met effect, een lichtend voorbeeld te zijn binnen de voetbalwereld.

Er dienen wel een aantal kanttekeningen bij het geschetste beeld geplaatst te worden. Zo kan het succes van de club niet los gezien worden van eigenaar Vince en zijn energiemiljoenen. Als hij de club niet had overgenomen toen zij hem nodig had, was de omschakeling naar duurzaamheid waarschijnlijk nooit gemaakt. Ook de snelheid van de transitie lag hoger omdat Vince veel financiële middelen heeft, een luxe die anderen wellicht niet altijd hebben. Daarnaast is de schaal waarop Forest Green Rovers acteert ook niet uiterst representatief. In een semiprofessionele divisie waarin het niveau van het voetbal soms te wensen overlaat is het makkelijker om succes te hebben dan in de wereld van het grote voetbalgeld. Anderzijds is het daardoor des te indrukwekkender dat de club al zo veel indruk achterlaat, op het veld en daarbuiten. Indien zij klimmen op de ranglijsten en voetballadders zal het bereik van de club alleen maar groeien, en daarmee hopelijk ook haar invloed op de duurzaamheid van de levensstijlen van supporters en andere clubs. 

Naar een betere toekomst?

De vraag is alleen tot welke mate het beleid van Forest Green Rovers een effect zal hebben op de (voetbal)wereld. Hoewel zij haar supporters weet te raken en andere clubs inspireert tot het innoveren van hun stadions en bedrijfsvoering, lijkt de club nog te klein van schaal om daadwerkelijk de halve wereldbevolking te converteren tot de veganistische Gütmenschen die we bij DWARS zijn. De realiteit is namelijk dat voetbal ontzettend milieuonvriendelijk is. Van de olie die gebruikt wordt voor het produceren van de shirtjes en de bal, tot de verre vliegreizen die gemaakt worden voor het spelen van internationale wedstrijden of grote toernooien: bijna elk aspect aan de sport is vervuilend. Door metingen tijdens wedstrijden wordt geschat dat de ecologische voetafdruk van een wedstrijd in een stadion acht keer zo groot is als wanneer supporters thuis zouden blijven. Dit wordt met name veroorzaakt door het reizen naar de wedstrijd, het eten en drinken dat ze daar consumeren, en het afval dat ze hiermee produceren. De initiatieven van de Greens zorgen er dus tijdens hun eigen thuiswedstrijden voor dat deze voetafdruk veel kleiner of zelfs nihil blijft. Echter, dit zijn maar 23 van de in totaal 2036 professionele competitiewedstrijden die in Engeland alleen gespeeld worden. Zonder nationale en Europese bekerwedstrijden én competities in de wereld mee te nemen is het totale effect dus maar een druppel op een gloeiende plaat. 

Er gloort echter hoop aan de horizon. Steeds meer clubs beginnen in te zien dat duurzaamheid belangrijk is. Zo zijn er steeds meer clubs in de Premier League, de hoogste divisie in het Engelse voetbal, beginnen projecten om hun stadion te verduurzamen of zo veel mogelijk van hun afvalproducten te recyclen. De rol van Forest Green Rovers hierin komt ook naar voren. Steeds vaker benaderen andere teams de club om te informeren naar de wijze waarop zij ook hun stadion kunnen verduurzamen, terwijl tegenstanders soms ook veganistische opties aanbieden voor supporters als de Green Army op bezoek komt. In een wereld waarin imago en uitstraling steeds belangrijker worden, en politieke thema’s tot in elke vezel doordringen, kunnen ook voetbalclubs niet achterblijven. Het grootste vervuilende probleem binnen de sport, namelijk het reizen, kan helaas  niet opgelost worden door individuele clubs. Hoewel er initiatieven zijn geweest om de uitstoot van reizende spelers en supporters te compenseren door het planten van bomen, bleek dit te weinig succesvol om een significante bijdrage te leveren. Er zijn regelgeving en maatregelen van bovenaf noodzakelijk, dus is het aan de overkoepelende voetbalbonden op verschillende niveaus om hier gehoor aan te geven. Het licht aan het einde van de tunnel begint dus zichtbaar te worden, al is er nog veel werk aan de winkel.

Het punt is daarom niet de schaal waarop verduurzaming binnen het voetbal plaatsvindt, maar juist dát het gebeurt. In een omgeving waar winstoogmerk en succes het belangrijkste lijken te zijn, en waarin in de jacht hierop ontzettend veel gevlogen wordt om maar nieuwe markten aan te boren, is het ontzettend belangrijk om te zien dat het een club lukt om hier actief doorheen te prikken. Lang niet alle reacties op de beleidsvoering waren positief, en in de media varieert de aandacht voor de club van oprecht geïnteresseerd tot lacherig en cynisch, maar het belangrijkste is dat er aandacht aan wordt besteed. Want het is bijzonder: een voetbalclub die zich volledig toelegt op duurzaamheid en daarin ook nog eens succesvol is, zowel op als buiten het veld. Het is koffiedikkijken om te voorspellen welk effect de Rovers in de toekomst zullen hebben op het voetballandschap en daarbuiten, maar het is interessant en spannend om te volgen tot welke hoogte ‘de groenste club ter wereld’ kan stijgen.

Wil jij ook een stuk voor DWARS in Debat schrijven? Stuur een mailtje naar redactie.groningen@dwars.org, dan helpen wij je verder.