Voor Facebook en Google ben jij het product – niet de klant

privacy Facebook en Google

Facebook en Google worden door vrijwel iedereen gebruikt. Het zijn handige websites, en ze zijn ook nog eens gratis. En dat terwijl het de grootste, rijkste bedrijven ter wereld zijn. Hoe kan dat?

door Commissie Privacy en Technologie van DWARS

Facebook en Google kunnen hun diensten gratis aanbieden doordat jij eigenlijk het product bent dat ze verkopen. Ze hebben je data en je aandacht, en dat zijn twee heel waardevolle dingen. Hierdoor verdienen ze veel geld met het plaatsen van advertenties, omdat ze heel precies doelgroepen kunnen bepalen. Dit verhoogt de kans dat jij of ik op een advertentie klikken, en vervolgens iets kopen van de adverteerder. Maar waarom is dit iets waar je je zorgen om moet maken?

Het gaat héél ver
Facebook en Google zijn een soort rupsjes-nooit-genoeg: als ze ergens nog wat data bij elkaar kunnen schrapen, doen ze dat. Facebook houdt niet alleen je likes bij, maar ook hoe snel je scrolt, waar je bent, met wie je chat, en welke websites je nog meer open hebt staan. Maar ze gaan verder dan de grenzen van facebook: zo kochten ze (offline) betaalgegevens van miljoenen Britten op, en binnenkort kunnen bedrijven Facebook inschakelen om mensen te bereiken die in hun fysieke(!) winkels zijn geweest. In 2012 voerde Facebook experimenten uit om te kijken of ze de emoties van gebruikers konden beïnvloeden via de content op hun newsfeed. En dat lukte. Als straks blijkt dat vrolijke mensen meer spullen kopen, dan kan Facebook dat mooi even regelen.  Ook Google zit niet stil: ze combineren alle data van hun diensten (Youtube, Gmail, Maps, en de goede oude zoekmachine) met je surfgedrag om je zo precies mogelijk te profileren. Tot voor kort gebruikten ze zelfs de inhoud van je mails hiervoor. Daar stopten ze pas mee toen bleek dat dit grote, betalende klanten (bedrijven e.d.) afschrikte.

Denk je veilig te zijn door Facebook of Google te ontwijken? Mooi niet. De advertentiebedrijven van Google (AdSense) en Facebook (Audience Network) zijn ook gewoon actief buiten hun eigen websites en diensten.

Je wordt voorgelogen door de bedrijven
Iets langer dan een jaar geleden stond er in de voorwaarden van Google nog dat ze het bovenstaande (het combineren van surfgedrag (op basis van cookies en IP-adressen) met je persoonlijke informatie) nooit zouden doen. Maar in juni 2016 veranderden ze stilletjes hun voorwaarden om dit wel te kunnen doen. Ook het emotie-experiment van Facebook was volgens hen niet verkeerd: als je akkoord was met hun gebruikersvoorwaarden had je gewoon toestemming gegeven om mee te doen met dit soort fratsen. En toen ze in 2014 WhatsApp overnamen beloofden ze ook nog heilig dat ze de gebruikersdata niet zouden combineren met die van Facebook. Surprise: twee jaar later deden ze het lekker toch. Dit is een veel toegepaste truc bij grote internetbedrijven: hun voorwaarden zijn dusdanig lang en complex dat ze voor de gewone mens niet leesbaar zijn. En zelfs als je ze al doorploegt, kunnen ze ieder moment weer veranderen. Ben je het er niet mee eens? Dikke pech. Je enige optie is dan om hun diensten niet meer te gebruiken. Nooit meer Google? Ik wens je veel succes. Door hun monopolie kunnen deze bedrijven eigenlijk doen wat ze willen.

Google en Facebook doen graag alsof ze je beste vriend zijn. En ze willen ook graag dat je het leuk hebt op hun websites en apps. Maar niet omdat ze het beste met je voor hebben: nee, hoe meer ze van je tijd en data ze hebben, hoe meer geld ze kunnen verdienen.

privacy Google

DWARS, GroenLinkse Jongeren start een stickeractie om het bewustzijn over de praktijken van Facebook en Google te vergroten.

Het kan ook voor minder onschuldige dingen worden gebruikt
Gerichte advertenties voor t-shirts van je favoriete band zijn een ding. Maar zoals bleek bij zowel het Brexit-referendum als de Amerikaanse verkiezingen, kunnen Facebookadvertenties ook gebruikt worden om kiezers te beïnvloeden. Daar is in het beginsel niks mis mee: campagne voeren gebeurt al sinds mensenheugenis. Het probleem is echter dat alleen de beoogde doelgroep deze advertenties te zien krijgt. Daardoor kan bijvoorbeeld de pers veel slechter een controlerende rol spelen, omdat ze bepaalde claims simpelweg nooit onder ogen krijgen. Verder kun je op Facebook niet zien wie er achter de advertentie zit: of het nou de Russen zijn of Trumps rijke vrienden, you’ll never know…

En voordat we het vergeten: Facebook en Google slaan al je data op. Dat betekent dus ook dat er ongewenste gasten in kunnen rondsnuffelen. Met hun PRISM-programma kon de NSA data tappen van een groot aantal tech-giganten. Dat betekent dat de Amerikaanse overheid (in theorie) zomaar eens een heel goed beeld kunnen hebben van wie jij bent. Als hij zou willen, zou ome Trump gemakkelijk uit kunnen zoeken wie er waarschijnlijk niet voor hem gestemd hebben.

Wat nu?
Dit alles lijkt erg deprimerend – en helaas is dat het ook gewoon. Er zijn geen snelle oplossingen: door hun monopolies wordt het steeds moeilijker om Facebook en Google te vermijden. Wel zijn er een paar praktische dingen die je kan doen om de schade te beperken: onderaan deze pagina staat hoe je Facebooks gerichte advertenties een beetje kan inperken. Ook Google kun je vertellen dat ze je niet meer mogen tracken. Als je ook nog alle andere advertentienetwerken weg wilt hebben, kun je dat op deze website aangeven. Verder is het mogelijk je ook je browser in incognito-modus te gebruiken. Dit voorkomt dat er tracking-cookies (die dus bijhouden wat je allemaal uitspookt) worden opgeslagen op je computer. Daarnaast blokkeert de open source browser plugin Privacy Badger van de Electronic Frontier Foundation (EFF) spionerende advertenties en trackers op webpagina’s.

Naast deze praktische tips is het ook gewoon slim om in je achterhoofd te houden dat Facebook en Google in de basis gewoon kapitalistische bedrijven (en daarbij ook nog monopolies) zijn. Geen lieverds dus. Trap er niet in!

lees ook

LVolg ons op facebook

L