Degrowth, omdat het alternatief niet werkt

04-04-2024

Gijs Broere

Dit is een verkorte versie van het artikel wat op de publicatiesite van Commissie Economie staat. Wil je het hele artikel lezen? Dat kan hier!

Degrowth. Ontgroeien. Na de obsessie met economische groei van de afgelopen 40 jaar, klinkt dit voor velen absurd. Hoe kun je nou de grote problemen oplossen door de economische groei stop te zetten, of zelfs terug te draaien?! Toch is het alternatief – de klimaatcrisis bestrijden met behulp van economische groei – totaal onhaalbaar als je naar de staat van de aarde kijkt. Neem bijvoorbeeld de lithiumvoorraad. Lithium is een van de materialen die nodig is om geheel over te stappen van fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie, maar de voorraad hiervan is zeer beperkt. De gehele lithiumvoorraad op aarde bevat namelijk maar 2% van wat nodig zou zijn om volledig van fossiele energie naar duurzame energie over te stappen. Ook de voorraden van andere elementen en materialen zijn niet toereikend. En dan kun je nog zo graag een elektrische auto willen, maar op = op. Precies deze ‘op = op’ gedachte is de fundering van de degrowth beweging. Maar wat is de degrowthbeweging precies? 

Door: Noor IJpma, namens Commissie Economie

Wat is het idee?

Het idee van de degrowthbeweging is ten eerste een vermindering van het gebruik van grondstoffen om welzijn te verbeteren binnen de planetaire grenzen. Deze vermindering houdt in de praktijk onder andere het stoppen van het gebruik van fossiele brandstoffen en het verminderen van materiaalgebruik in. Dit laatste zou onder andere betekenen dat ook het energieverbruik moet worden geminderd, omdat hernieuwbare energiebronnenook veel materialen kosten om te bouwen.  Voor windmolens zijn bijvoorbeeld honderden tonnen aan materiaal nodig. Maar ook andere producten, van vlees tot schoenen, zullen minder geproduceerd en geconsumeerd worden.

De degrowthbeweging legt hierbij de nadruk op een rechtvaardige vermindering en verdeling. Ten eerste, door de eis om vermindering vooral te richten op het Globale Noorden, dat het grootste aandeel heeft in de huidige en historische uitstoot. Verder moeten de banden tussen het Globale Noorden en Zuiden gelijkwaardiger worden. Onderdeel hiervan is het afstappen van de overtuiging dat het Globale Zuiden ontwikkeld moet worden en op dezelfde manier als het Globale Noorden moet ontwikkelen.

Ten derde moet degrowth ook lokaal rechtvaardig zijn door in te zetten op een economie die streeft naar gelijkheid en zelfvoorziening, en minder naar winst. Kortere werkweken, coöperaties, producenten die weer eigenaar worden van hun product, en commons, middelen die worden gedeeld en beheerd worden door een gemeenschap, zouden hier een rol in kunnen spelen.

Van Status naar Solidariteit

Binnen de degrowthbeweging zijn er ook uiteenlopende standpunten, bijvoorbeeld als het gaat over welzijnsverbetering. De meest breed gedragen standpunten hierin zijn onder andere dat we af moeten van een samenleving waarin status en bezit de grootste motivatie bieden voor mensen, en werken aan een samenleving waarin andere menselijke drijfveren zoals verbinding en zorg belangrijker zijn. Überhaupt zouden we meer aandacht moeten geven aan zorg; zowel voor elkaar als de natuur. De zorg zou minder moeten leunen op het onbetaalde werk van vrouwen en minderheden. Solidariteit en democratie zouden de pijlers moeten worden voor de economie, politiek en gemeenschap.

Initiatieven met Degrowth

Degrowth is dus een veelomvattende beweging die radicale verandering nastreeft. Talrijke initiatieven proberen deze ideeën of delen hiervan al in de praktijk te brengen, zoals NieuwLand. Een maatschappelijk project in Amsterdam, waar vrijwilligers niet-commerciële activiteiten gebaseerd op zelfwerkzaamheid en solidariteit organiseren, zoals kledingruilen, en waar activisten samen kunnen komen. Er zijn ook mensen die over degrowth nadenken, zowel op filosofisch als beleidsmatig niveau. In Barcelona bevindt zich de academische hub, waar grote namen als Giorgos Kallis en Jason Hickel les geven. Verder heeft het Wetenschappelijk Bureau GroenLinks meerdere artikelen over degrowth geschreven. Binnen FYEG onderzoekt en bepleit het Beyond Growth Platform een Europa ná de groei. Ook het Europees Parlement, houdt zich bezig met alternatieven voor groei. Vorig jaar organiseerden ze zelfs een Beyond Growth Conference. Misschien juist ook omdat zij merken dat hun klimaatdoelen niet haalbaar zijn binnen een systeem dat geobsedeerd is met economische groei. Dus helaas Timmermans, hoe nodig jij economische groei ook vindt om je ambities voor Nederland waar te maken, om de klimaatplannen te halen en het welzijn van de bevolking te behouden, moet je er toch echt van af stappen.

Meer lezen en leren?

– Een mooi interview met Jason Hickel in de Groene Amsterdammer, nadat hij in gesprek is gegaan met Tweede Kamercommissie Economische Zaken en Klimaat: https://www.groene.nl/artikel/klimaatstrijd-is-klassenstrijd

– De basics van degrowth in een boek van Jason Hickel: Minder is meer, in veel bibliotheken verkrijgbaar.

– Het vak ‘Degrowth’ aan de Universiteit van Amsterdam (UvA): in een paar weken leren je de verschillende stromingen en ideeën binnen de degrowth beweging kennen.