nieuws
‘De media’? Welke media?
13-03-2024
“De media zijn uit op sensatie”
“De media zijn niet objectief*”
“De media doen aan framing*”
“De media schrijven nooit over XYZ”
Allemaal uitspraken die ik regelmatig hoor, ook binnen DWARSe kringen. Zowel van links als rechts worden “de media” (om het dan ook maar zo te noemen) continu bekritiseerd. Enerzijds terecht, want alle bovenstaande uitspraken kloppen. Anderzijds onterecht, want alle bovenstaande uitspraken kloppen niet. Het is een vorm van generalisering* en draagt bij aan de verdachtmaking van de pers. De pers doet het namelijk nooit voor iedereen goed en heeft als taak om de balans te vinden om zo objectief mogelijk te zijn. 9 van de 10 keer dat iemand zegt dat ‘de media’ nooit over een bepaald onderwerp schrijven, dan wordt dat wel degelijk gedaan. Ja, sommige media zijn uit op sensatie, zijn niet objectief, doen te veel aan framing en schrijven niet genoeg over XYZ. Maar nee, je kunt niet alle media over één kam scheren.* Sterker nog, dat schaadt de democratische rechtsstaat.*
Door Manuela Smit
“De media” bestaat niet
Hoe vaak hoor je wel niet in je omgeving kritiek op “de media”? Kritiek is goed en houdt anderen, waaronder journalisten, scherp. Als de journalistiek kritiekloos alles kon schrijven, dan zou dat ook niet goed zijn. “De media” bestaat echter niet. Dit draagt bij aan het beeld van een samenzwerende groep van journalisten die ‘de elite’ in het zadel wil houden. Dit zal zeker niet de bedoeling zijn van DWARSers, maar hiermee wordt vergeten dat niet alle journalisten met elkaar in contact staan. Bovendien zijn lang niet alle media hetzelfde. Het NRC, een betaalde krant met de grootste onderzoeksredactie van Nederland, is niet te vergelijken met NU.nl. Dit is een gratis platform dat betaald wordt door reclames en daarmee uit is op zo veel mogelijk interactie*. Deze noodzaak voor interactie om overeind te blijven zorgt ervoor dat NU.nl uit is op controverse creëren waardoor mensen gaan reageren. Daarentegen voelt NRC de prikkel voor clickbait* minder omdat ze een betalende groep lezers hebben.
Om deze reden alleen al is kritiek op “de media” niet specifiek en niet nuttig, omdat er zo veel verschillende soorten media zijn. Daarnaast valt er niets tegenin te brengen als iemand “de media” ergens van beschuldigd. Als iemand vanuit één perspectief het heeft over ‘de media’, dan gaat de discussie ook nergens heen omdat ik het niet herken in mijn eigen media consumptie. Op het moment dat je kritiek geeft op een specifiek soort medium of een specifieke (kleine) groep media, dán kunnen we het ergens over hebben. Dán kunnen we controleren of de kritiek gegrond is en dán kunnen we diepere analyses maken. Maar alle media op één hoop gooien beëindigt de discussie voordat deze echt was begonnen. Dit maakt ‘de media’ ook een makkelijk zondebok, want er hoeft maar één verkeerd artikel op de NOS te staan en er wordt van de hoogste daken geschreeuwd over ‘de media’ alsof het één geheel is.
Betaalde journalistiek
Daarbovenop kom dat veel critici eigenlijk vaak doelen op gratis platformen. In mijn directe omgeving hoor ik vaker kritiek over “de media” en dat zij alleen maar uit zijn op controverse creëren en niet op feiten verslaggeven. Als ik vervolgens vraag welke media ze exact bedoelen, dan noemen zij vaak gratis nieuwsmedia zoals NU.nl. Vaak hoor je dan ook dat mensen het niet waard vinden om voor hun nieuws te betalen. Op het moment dat je niet bereid bent om te betalen voor journalistiek, dan gaat de journalistiek waar je wél gebruik van maakt ook niet van de uiterste kwaliteit zijn, aangezien journalisten ook moeten eten en huur moeten betalen. Gelukkig zijn er nog door de overheid gesubsidieerde omroepen waardoor in principe iedereen toegang heeft tot het nieuws (zolang die subsidies nog overeind blijven onder een kabinet met PVV en NSC).[1]
Macht en tegenmacht
We leven in een klimaat waarin de pers continu verdacht wordt gemaakt, alsof zij onderdeel zijn van de elite, alsof zij degene zijn die de macht hebben. Dat terwijl de journalistiek juist draait om macht en tegenmacht. Vooral rechtse politici zijn hier erg goed in, maar links heeft hier soms ook een handje van. Politici kunnen zichzelf heel makkelijk in een slachtofferrol plaatsen alsof zij degenen zijn die opkomen voor het ‘echte volk’, terwijl de machtige media, de elite, hen bekritiseert. Hiermee draaien ze de rollen om. Journalisten zijn degenen met de macht en (rechtse) politici zijn degenen die tegenmacht bieden. Nee, de journalisten horen de macht te controleren die politici juist hebben. De toenemende mate van bedreigingen en geweld belemmeren journalisten in dit werk. Zie bijvoorbeeld de NOS die hun logo van hun busjes moest halen. Of Merel Ek die geconfronteerd en bedreigd werd door Gideon van Meijeren.[2]
Left Laser
Aan dit gepolariseerde* klimaat dragen enkele media zelf overigens ook bij. Hierbij is het belangrijk is om te benoemen dat journalistiek en media niet hetzelfde zijn, maar journalistiek is een onderdeel van de media (kijk, hier mag je het wel zeggen 😉). Polariserende voorbeelden van De Telegraaf en hun “dwangwet” zijn bijvoorbeeld talrijk.[3] Ook “linkse” vormen van media dragen hieraan bij, zoals Left Laser. Dit is een nuttig platform om linkse partijen scherp te houden, maar het is geen journalistiek.[4] Alleen al omdat Left Laser zich niet houdt aan de journalistieke regels van objectiviteit en volledigheid. Door te knippen in video’s en door geïnterviewden niet te laten uitpraten, doet hij aan de ordinairste vorm van framing. Dit is een concept waaraan tijdens mijn opleiding journalistiek veel aandacht is besteedt om dit juist te vermijden. Het zijn leuke filmpjes waarmee we linkse politici scherp kunnen houden en kunnen lachen om rechtse politici die voor paal staan, maar het is geen journalistiek. De journalistiek hoort objectief te zijn. En alleen maar omdat journalisten niet altijd jouw standpunt verkondigen, betekent dit niet dat zij subjectief zijn. De journalistiek is geen spreekbuis* voor links, al wordt de pers daar vaak genoeg van beticht, net zomin als dat het een spreekbuis voor rechts hoort te zijn (al zijn sommige media dat zeker).
In mijn ideale medialandschap is er zowel geen Powned als Left Laser omdat ik vermoeid raak van de continue polarisering waar beide kanalen aan bijdragen. In een medialandschap waarin Powned wel bestaat, ben ik op zich wel blij met Left Laser als linkse tegenhanger. Bovendien ben ik het natuurlijk heel erg eens met de boodschap van Left Laser, alleen draagt het niet goed bij aan de journalistieke waarde van Nederland.
Conclusie
Dus, mijn oproep is niet om liever te zijn voor journalisten. Wees kritisch, spreek je uit, draag bij aan het linkse geluid. En natuurlijk zijn er wel gevallen waarin het terecht is om het te hebben over ‘de media’. Mijn oproep is vooral om niet bij te dragen aan de verdachtmaking van de pers door alle nuance* weg te laten en te spreken over “de media” alsof het één pot nat* is. Het medialandschap is veel veelzijdiger dan dat. Mijn oproep is ook om juist in deze tijd de journalistiek te steunen. Neem een krantenabonnement met een paar DWARSers, word lid van een omroep, doneer aan een vrije persorganisatie zoals Free Press Unlimited. Of, mocht je daar behoefte aan hebben, klop aan bij je lokale omroep (shoutout naar RTV Meppel, de meeste DWARSe omroep van Drenthe).
Kritiek zonder constructieve bijdrage is slechts ruis. Laten we onze stemmen verheffen, niet om te vernietigen, maar om te bouwen aan een mediaomgeving die de journalistieke waardes koestert.
Woordenlijst:
Objectiviteit: onafhankelijk van voorkeuren en invloeden
Framing: het kiezen van woorden en beelden om een verdraaide boodschap te geven.
Generalisering: iets algemeen maken terwijl het op een kleine groep slaat.
Over één kam scheren: spreekwoordelijk generaliseren
Democratische rechtsstaat: een land met een democratische regering waarbij wetten worden nageleefd en burgers worden beschermd. De rol van de journalistiek in een democratische rechtsstaat is om burgers te informeren en de macht te controleren.
Interactie: op elkaar reageren
Clickbait: een titel waardoor mensen erop klikken die misleidend is
Gepolariseerd: versterken van tegenstellingen
Spreekbuis: Vaak een medium die de mening van anderen vertegenwoordigt
Nuance: subtiele verschillen
Eén pot nat: spreekwoordelijk generaliseren
Bronnenlijst:
[2] https://nos.nl/artikel/2352452-nos-haalt-na-aanhoudende-bedreigingen-logo-van-satellietwagens en https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5342008/rioolrat-uitspraak-fvder-haalt-woede-op-de-hals-we-veroordelen-dit
[3] https://www.telegraaf.nl/nieuws/534010759/verdeeldheid-in-senaat-over-dwangwet-onduidelijk-of-voorstel-meerderheid-gaat-halen