Wake Up Your Mind is een project georganiseerd door Vluchtelingenwerk waarbij het doel is om vluchtelingenjongeren en Nederlandse studenten met elkaar te verbinden door samen een activiteit neer te zetten. Ik deed er van september 2023 tot en met maart 2024 in Leiden aan mee. In dit artikel neem ik je mee in mijn ervaringen met het project en het belang van dit soort projecten voor de samenleving en voor vluchtelingen.

Op zoek naar vrijwilligerswerk om mezelf te oriënteren op het gebied van sociaal werk, kwam stichting Vluchtelingenwerk op mijn pad. Ik zie sociale rechtvaardigheid als iets van groot belang. Met name voor mensen die het minder hebben, zoals armen en mensen die moeten vluchten voor oorlog en geweld. Een op het eerste oog perfecte match.

Vluchtelingen worden in de media vaak neergezet als een probleem. Regelmatig worden ze bestempeld als gelukszoekers: mensen die niet vluchten voor oorlog en geweld, maar enkel op zoek zouden zijn naar een beter leven of meer geld. Maar in hoeverre weerspiegelt dit beeld de realiteit?

Daar wilden ik en de Nederlandse studenten die samen met mij deelnamen aan Wake Up Your Mind achter komen. Wake Up Your Mind is een door Vluchtelingenwerk georganiseerd project waar Nederlandse studenten en vluchtelingenjongeren tussen de 17 en 30 jaar aan meedoen die elkaar graag willen ontmoeten. De groep kwam wekelijks op een dinsdag bij elkaar voor een half jaar lang om te sparren over het neerzetten van een activiteit. De jongeren kwamen onder meer uit Syrië, het Koerdisch gebied in Turkije, Turkije, Palestina en Afghanistan.

Basiscursus

Tijdens het project kregen de deelnemers ook nog een basiscursus van een medewerker van Vluchtelingenwerk. De basiscursus ging over het beleid van VluchtelingenWerk, over hoe een asielprocedure verloopt, wat vluchtelingen allemaal meemaken tijdens het vluchten en tegen welke uitdagingen VluchtelingenWerk loopt. Vluchtelingen moeten mensen achterlaten, krijgen stress en trauma mee en moeten in oncomfortabele omstandigheden vluchten, zoals via smokkelaars die duizenden euro’s aan geld vragen om ze het land uit te krijgen en dat zonder eten en drinken.

Dia is een man die gevlucht was uit de stad Aleppo in Syrië. Hij vertelde dat hij twee jaar lang zijn kinderen niet had gezien voordat ze naar Nederland kwamen. Een jongen uit Afghanistan – naam bekend bij de redactie – vertelde dat hij in zijn thuisland tandarts was, maar dat hij eenmaal in Nederland een nieuwe opleiding moet doen. In de tussentijd zit zijn moeder nog steeds in Afghanistan en is een herenigingsprocedure lastig omdat het moeilijk te bewijzen is dat zij zijn moeder is. Een in Nederland geboren Palestijnse jongen, Mo, heeft familie in de Gazastrook wonen waar hij zich veel zorgen over maakt door de oorlog tussen Israël en Palestina. Doordat hij niet wist wat er met zijn familie in Palestina gebeurde, voelde hij zich hopeloos en machteloos .

Uit deze verhalen en de rest van dit project mag men de les trekken dat men dankbaar mag zijn om in een veilig land als Nederland te leven, waar geen oorlog en geweld is en men niet hoeft te vrezen voor hun leven.

De activiteit

Voor de activiteit hadden we met zijn allen bedacht om een kinderfeestje in een asielzoekerscentrum neer te zetten. In de beginweken maakten we een taakverdeling. De vluchtelingenjongeren speelden een belangrijke rol in het regelen van muziek en eten. Ze kwamen met allemaal ideeën voor kindermuziek in het Arabisch en een Turkse jongen kwam op het idee om cigkofte – een voorgerecht bestaande uit gemalen gedroogde peper op een blad ijsbergsla – te maken. Een Syrische jongen vulde dit idee aan door voor te stellen om ook tabouleh – een Midden-Oosterse salade – voor de kinderen te maken. Deze jongeren kwamen met het idee om ook bij azc’s in de regio, zoals in Leiden of Katwijk, langs te gaan om een geschikte locatie voor het kinderfeestje te vinden.

Maar waarom voor kinderen? Volgens de deelnemers hebben kinderen het in een azc niet makkelijk. Ze hebben door de oorlog veel trauma opgelopen en er worden nauwelijks activiteiten voor kinderen georganiseerd. Ook missen sommige kinderen beide ouders. De Syrische vluchteling die meedeed had bijvoorbeeld door de oorlog in Syrië twee jaar zijn kinderen niet gezien.

Bezoek aan azc’s

In Leiden is er een noodopvang voor mensen met een verblijfsvergunning aan de Haagsche Schouwweg met vierhonderd opvangplekken. Bij aankomst in het azc viel direct een groep bewoners op. Ze zaten op een bankje te hangen en hingen rond de deur van de hoofdingang. Het leek alsof er weinig te doen was, een gevoel van stilstand hing in de lucht. Veel bewoners mochten nog niet werken, vandaar dat er weinig te doen was. De sfeer op de plek liet een blijvende indruk achter, een stille getuigenis van de impact van het wachten en de leegte die het met zich meebrengt.

Eenmaal binnengekomen in het gebouw ontmoetten we Ted, ons contactpersoon van het azc. Hij liet ons een ruimte zien waarin we het kinderfeestje zouden kunnen organiseren. Het was een ruimte zo groot als een klaslokaal. In het azc kwamen we ook een leslokaal tegen waar de kinderen die er wonen onderwijs krijgen. Volgens Ted waren er vijftien kinderen die onderwijs kregen in dit azc. Maar veel buiten het onderwijs is er niet voor de kinderen.

We bezochten uiteindelijk meerdere azc’s, waaronder in Noordwijk en Katwijk. Voor het kinderfeestje kozen we uiteindelijk voor het azc in Leiden, ook deels omdat we zeker wisten dat er vijftien kinderen woonden die wel een kinderfeestje konden gebruiken.

Uitvoering van het project

Voor de uitvoering van de activiteit hadden we een plan van aanpak gemaakt. Er werd een boodschappenlijst gemaakt voor alle benodigdheden en er werd besproken wie wat zelf mee kon nemen. Ook werd er een poster gemaakt die naar het azc werd gestuurd en als flyer aan de bewoners uitgedeeld kon worden. De activiteiten gingen we door elkaar heen doen, met een eet- en drinkpauze tussendoor en een momentje om de kinderen een cadeautje te geven. Er werd bedacht om cupcakes met de kinderen te versieren, een kunstwerk te maken: een doek waarop de kinderen een handafdruk van verf op konden drukken, koekhappen, sjoelen, spijkerpoepen, zaklopen en een aardappelhoop te houden. Tijdens de voorbereidingen op de eindactiviteit en de vergadering was het ook nog heel gezellig.

Een groepsfoto van de deelnemers aan Wake Up Your Mind in een poolcafé.

Elke dinsdag na de vergadering gingen we een drankje doen of gingen we met zijn allen eten. Ook hebben we een dobbelspel gespeeld om Sinterkerst te vieren. Soms gingen we samen ook nog een theetje doen bij Lin, een van de Nederlandse studenten die meedeed. Tenslotte zijn we een keer gaan poolen. Maar we hebben vooral veel en lekker gegeten uit de Arabische keuken!

Afsluiting van het project

Helaas ging het kinderfeestje niet door. Er was een datum en locatie, maar het azc had een communicatiefout gemaakt met een andere organisatie voor het organiseren van een activiteit daar, waardoor de datum alsnog bezet was. Hierdoor konden wij op die datum geen activiteit organiseren. Doordat het ook het einde van het project was, kon er geen nieuwe datum geprikt worden.

Kortom, er is veel geleerd en ervaren: culturen zijn niet tegenover elkaar, maar naast elkaar komen te staan. Mensen zouden uit deze ervaring mee kunnen nemen dat een activiteit organiseren goede communicatie vereist tussen alle betrokkenen. Daarnaast vielen alle vooroordelen over migranten en vluchtelingen na het doen van dit project weg bij mij. Bovendien zou men uit dit project de les kunnen trekken dat men dankbaar mag zijn om in een veilig land als Nederland te leven waar geen oorlog en geweld is.