Snuffelen met Floris door de verkiezingsprogramma’s van D66, SP en GroenLinks

Geschreven door Floris Drent

Introductie

Woensdag 17 maart 2021 komen de volgende Tweede Kamerverkiezingen eraan. Nieuwe verkiezingen betekent dus ook nieuwe verkiezingsprogramma’s. Net als de biografie op Tinderprofielen, blijven verkiezingsprogramma’s toch te veel ongelezen. Ikzelf vind het heel boeiend om door programma’s heen te snuffelen. Op het moment van schrijven zijn er drie concept-verkiezingsprogramma’s bekend; die van GroenLinks, D66 en de SP. Het zijn nog concepten. Dat betekent dat deze nog niet in steen staan gebeiteld en dus nog kunnen veranderen als er hevige kritiek op komt. In dit artikel geef ik een samenvatting van de drie conceptprogramma’s met de verschillen en de overeenkomsten tussen de drie. Ik heb nog wel twee waarschuwingen vooraf. Ten eerste, het is een samenvatting voor dat ik denk wat belangrijk is. Dit hoeft natuurlijk niet overeen te komen met wat jij belangrijk vindt. Hierdoor gaan er dus details missen. Ten tweede laat ik wel mijn mening soms doorschemeren, dus erg onpartijdig is dit stuk niet.. 

Overzicht

Het eerste wat opvalt, is de hoeveelheid pagina’s van elk programma. De SP heeft 22 pagina’s aan inhoud, GL 78 pagina’s en D66 wel 203 pagina’s volgeschreven met standpunten. GL volgt haar naam en begint haar programma met het onderwerp klimaat. D66 profileert zich wederom als onderwijspartij en begint met onderwijs, terwijl de SP haarzelf wil laten zien als partij tegen de elite door te beginnen over rechtvaardigheid. D66 wordt soms wel eens gezien als een GL-light. Daarbij wordt GL gezien als D66, maar dan een stapje groener en linkser. Na het lezen van de programma’s kan ik dat bevestigen. Het programma van de SP is daarentegen een stuk anders dan die van D66 en GL. Dat is opzich niet verbazend, maar in de grote lijnen zijn de drie partijen veel met elkaar eens. Zo willen alle drie partijen meer geld steken in de publieke zaak, denk aan zorg, onderwijs, armoedebestrijding, enzovoorts. Bovendien zijn ze het erover eens dat er meer belasting moet komen op grote vermogens en bedrijven. Echter ook kleinere onderwerpen zoals het legaliseren van softdrugs staan in alle programma’s. 

Groningen

Uiteraard gaat er niets boven Groningen. Ik wil dus eerst zien of de partijen iets in de planning hebben specifiek voor onze regio.

CTRL+F: Groningen:

In het programma van de D66 komt Groningen negen keer voor, in die van GL vier keer en het programma van de SP vermeldt Groningen twee keer. Zowel D66 als GL willen Groningen omtoveren tot het centrum voor de productie en onderzoek naar groen waterstof. De SP vermeldt alleen dat het een zogenoemd ‘Deltafonds’ wil oprichten voor het herstel aan woningen en de ontwikkeling van de regio. 

Alle drie vermelden ook dat zij de voorzieningen aanwezig willen houden voor krimpgebieden. Daarbij komen uiteraard ook de vermeldingen van een betere treinverbinding tussen Groningen en de rest van de wereld. De drie programma’s vermelden alle drie dat ze meer willen investeren in treinen, echter vermelden alleen D66 en GL dat ze willen kijken naar een betere treinverbinding tussen Groningen en de Randstad. Daarbovenop vermeldt D66 nog expliciet de beruchte Lelylijn als optie. 

Studenten & Onderwijs
De drie partijen zijn betreffende het onderwijs het in de grote lijnen met elkaar eens. Alle drie willen de loonkloof tussen de typen leraren dichten, de terugkeer van een studiebeurs en kleinere klassen. Ook komt het verbeteren van het MBO in alle programma’s terug. Dit is uiteraard wel het laaghangend fruit.

D66 komt als zelfuitgeroepen onderwijspartij met een stuk meer details en standpunten vergeleken met de SP en GL. D66 begint het onderwerp met de rijke schooldag. Een ambitieus plan om de hoeveelheid faciliteiten die een school kan aanbieden, flink uit te breiden. Denk aan schoollunches, jeugdzorg en bijles. D66 wil in het algemeen dat school meer wordt dan alleen een plek waar wat lessen worden gevolgd, waardoor ook ouders meer tijd krijgen. Zowel GL als D66 geven ook specifiek aan dat zij segregatie willen tegengaan, bijvoorbeeld door verschillende middelbare schoolniveau’s meer lessen met elkaar hebben. D66 en de SP willen artikel 23 van de grondwet, de vrijheid van onderwijs, aanpassen. Met deze aanpassing mogen scholen leerlingen niet weigeren op basis van religie. GL wil het verschil tussen bijzonder en openbaar onderwijs volledig laten vervallen. 

Voor studenten wil D66 een studiebeurs vanuit de verzilverbare belastingkorting, daar vertel ik straks meer over. Volgens het programma zal dat voor de meeste studenten €300,- per maand betekenen. GL wil een studiebeurs afhankelijk van het inkomen van de ouders, tot een hoogte van 400,- per maand. Dit is bovenop het welberuchte 10.000,- startkapitaal voor jongeren. De SP vermeldt alleen dat het studenten een studiebeurs wil leveren, met, net als D66, een aanvullende beurs voor studenten uit gezinnen met een laag inkomen. De SP vermeldt wel als enige dat het een limiet wil instellen voor het inschrijfgeld voor MBO, HBO en WO. 

Nog andere interessante punten zijn; D66 wil het BSA versoepelen met onder andere een limiet van 40 punten. GL wenst een minimaal aantal stageplekken voor grote organisaties en de SP heeft het significant vergroten van de hoeveelheid sport op school op het verlanglijstje. 

Klimaat & Milieu

De drie partijen komen met een aantal maatregelen voor een groenere wereld overeen. Minder vliegen, uitbreiding van statiegeld, het aansturen van een circulair gebruik van grondstoffen en het verduurzamen van de landbouw. Helaas is het hoofdstuk klimaat zeer kort in het programma van de SP; Er staat bijvoorbeeld vergeleken met de andere programma’s geen geen concrete plannen voor het verminderen van stikstof- en CO2-uitstoot. Daarentegen komen de klimaatplannen van D66 en GL sterk overeen. 

Plannen die beide in de programma’s van D66 en GL staan zijn onder andere: CO2-belasting en vermindering, windmolens op de Noordzee, duurder vlees, strenge milieu-eisen voor overheidsaanbestedingen en het introduceren van burgerberaden voor klimaatmaatregelingen. 

Echter, GL is vaak een stuk strenger in standpunten. De partij is bijvoorbeeld niet bang om bepaalde plastic producten te verbieden. De plannen voor het reduceren van CO2-uitstoot, planten van bomen, bouwen van windmolens op zee en het verminderen van vliegen is net een tandje hoger bij GL vergeleken met D66. Daarbij zijn er nog twee verschillen die er bij uitspringen. Ten eerste, bij D66 staat dat Vliegveld Lelystad wel een mogelijkheid is onder strikte voorwaarden. Voor GL is dat een zeer duidelijke nee. Ten tweede zegt GL dat het zaadveredeling wil stimuleren, terwijl D66 het genetisch modificeren van zaden een mogelijkheid wil maken voor gebruik.

Zorg

Aan de oppervlakte willen de drie partijen allemaal nagenoeg hetzelfde: meer zorgpersoneel aannemen, hogere lonen voor zorgverleners, specialisten in loondienst en een grotere focus op preventie. Echter, ook het legaliseren en het mogelijk medisch gebruik van softdrugs staan op de drie verlanglijstjes. Verder is er nog extra aandacht aanwezig voor zowel jeugdzorg en psychische zorg in alle drie programma’s.

Echter, als het op zorgsysteem en -bekostiging aankomt, komen de verschillen naar boven. D66 wil wel een het eigen risico aanpassen ten gunste van lagere inkomens, maar houdt nog steeds vast aan het huidige systeem met het behoud van de financiële prikkel van het eigen risico. GL en SP daarentegen gaan verder. GL wil de zorgverzekeraars omvormen naar regionale zorgfondsen met afbouw van het eigen risico en zorgpremie. De SP wil één nationaal zorgfonds zonder eigen risico.

De kleinere verschillen onder de partijen zijn: de SP vermeldt expliciet dat de tandarts en fysiotherapeut in het nationale zorgpakket te willen. GL wil stoppen met het Europees besteden van zorg aan gemeenten en D66 wijdt nog een hoofdstuk aan het liberaliseren van de medisch-ethische kwesties. Denk aan bijvoorbeeld gentherapie, embryoselectie en -onderzoek en preconceptiescreening. 

Samenleving

Wederom, alle drie de partijen schrijven dat discriminatie actief moet worden bestreden. Bijvoorbeeld het standpunt dat de overheid geen aanbestedingen meer mag doen aan bedrijven die discrimineren, wordt door de drie partijen gedeeld. Echter, D66 en GL maken veel meer en concretere stappen in het bestrijden van discriminatie. Zo willen beide partijen willen dat Nederland expliciet excuses maakt voor het slavernijverleden. Als het aan de twee partijen ligt, komt er een Nationaal Coördinator Discriminatiebestrijding. Daarbovenop een stapel anti-discriminatie maatregelen met onder andere het toevoegen van het verbieden van discriminatie op basis van handicap en seksuele gerichtheid aan artikel 1 van de Grondwet. 

Beide GL en D66 wensen de uiteindelijke afschaffing van de Eerste Kamer en de geborgde zetels binnen de waterschappen. GL wilt dat de burgemeester verkozen wordt door de gemeenteraad, terwijl D66 wil dat de burgemeester direct wordt verkozen door de inwoners van de gemeente. GL heeft ook nog een bijzonder concreet en streng standpunt tegen lobbyisten die helaas mist bij de andere twee partijen. 

Als nog interessant puntje; zowel de SP als GL streven expliciet naar een republiek terwijl D66 het houdt op het reduceren van het koningshuis tot een ceremoniële institutie.

Centjes

Dat de belastinginning in Nederland op de schop moet, is bij alle drie de partijen wel duidelijk. De overeenkomsten zijn een hogere belasting op de grote vermogens, vermogensoverdrachten en techbedrijven met daarbij een sterker optreden tegen belastingontduiking. Helaas laat de SP vergeleken met D66 en GL veel details achterwege. Zowel D66 als GL geven aan dat er ook meer belasting moet komen op vervuiling, hoge erfenissen en ongezonde producten, zoals suikerhoudend frisdrank en tabak. Het is interessant om te zien dat nu ook D66 meedoet met de trend van het verschuiven van belasting van werk naar vermogen en consumptie. 

De drie partijen willen ook het systeem van toeslagen tenietdoen. De SP zegt dit te willen doen door wonen, kinderopvang en zorg simpelweg zo goedkoop mogelijk maken. Zowel D66 als GL willen toeslagen vervangen met een zogenoemde verzilverbare heffingskorting. Ook wel bekend als een negatieve inkomstenbelasting. Dit is een aanvulling van het inkomen als het onder een bepaald niveau is. Uiteraard komt hier nog het standpunt bij dat GL elke 18-jarige een startkapitaal wil geven van 10.000 euro.

Ook nog een interessante en zeer linkse melding: Beide de SP en GL willen dat werknemers bij bedrijven van bepaalde grootte verplichte representatie hebben. De bedoeling hierbij is dat werknemers de helft van de commissarissen van hun bedrijfsbestuur mogen kiezen. Hierdoor kunnen werknemers beslissingen tegenhouden van aandeelhouders die schadelijk zijn voor de werknemers van het bedrijf. 

Europa & Co.

Het zal je niet verrassen dat ook hier de standpunten van D66 en GL veel overeenkomen vergeleken met die van de SP. Beide D66 en GL staan bekend als de eurofiele partijen van Nederland terwijl de SP het een stuk minder heeft op de EU. De SP heeft een kort, maar duidelijk lijstje aan standpunten betreffende de EU en Europa. De SP is wel voor samenwerking met betrekking tot klimaat, vluchtelingen en criminaliteit. Echter wil de SP ook een geheel nieuw Europees Verdrag, de Europese Commissie afschaffen en de Euro splitsen. 

Zowel D66 als GL zijn voorstanders van; het Europees Parlement de mogelijkheid geven om eigen wetten te maken, het afschaffen van het vetorecht, harder optreden tegen lidstaten die ondemocratisch/onrechtstatelijk te werk gaan en de mogelijkheid voor de EU om belasting te heffen met daarbij een minimum aan winstbelasting. De kern komt dus wederom zeer overeen, maar er zijn een paar kleine verschillen. GL vermeldt ook als standpunt om de rechten van Europese werknemers te versterken. D66 daarentegen heeft als standpunten dat de voorzitter van de Europese Commissie direct verkozen moet worden door de Europese bevolking en dat de kieslijsten voor de Europese verkiezingen ook daadwerkelijk Europees moeten zijn. Dat betekent dat je voor iedereen kan stemmen in plaats van alleen Nederlanders. 

Conclusie
Zoals ik eerder had geschreven, de programma’s van D66 en GL lijken best op elkaar. Echter, durft GL wel op een aantal punten, voornamelijk die met betrekking tot het klimaat en milieu, een stap verder te gaan. Aan de andere kant heeft D66 wel de genetische kwesties zoals embryoselectie en zaadveredeling in haar programma staan en dat vind ik moedige standpunten. Daarentegen is het programma van de SP relatief kort en totaal niet concreet vergeleken met de andere twee. Dat komt ook omdat de SP dan ook een stuk radicaler is en veel grotere veranderingen wil aanbrengen in Nederland. Hierdoor wil je jezelf als partij begrijpelijke niet verzuipen in details. Toch zou het fijner zijn als het een standpunt verder brengt dan ‘Dit is een probleem en wij willen dit aanpakken’.

Als je zelf door de programma’s heen wilt snuffelen, kan je ze hier vinden:

D66 D66(verkort)

SP SP(verkort)

GL GL(verkort)