Drie Generaties Juf

Op dinsdag 25 februari wordt er een debatavond georganiseerd voor verschillende politieke jongerenpartijen. Op de avond zal het thema onderwijs centraal staan. Het kan je haast niet ontgaan zijn dat leerkrachten en docenten de afgelopen tijd veel hebben gestaakt. Dat doen ze niet voor niks; er zijn nogal wat problemen in het onderwijs. De AOb (Algemene Onderwijsbond) geeft aan dat de leerkrachten staken voor een lagere werkdruk, hogere salarissen en een oplossing voor het lerarentekort. Als Pabostudent zijn deze onderwerpen niet nieuw voor mij. Ik heb er dagelijks mee te maken. Toch vraag ik me af of dit nieuwe problemen zijn en hoe het onderwijs nu zich verhoudt tot het onderwijs van vroeger. Ik vroeg mijn moeder (leerkracht basisonderwijs) en oma (voormalig leerkracht basisonderwijs) hoe zij tegen deze drie problemen aankijken.

Werkdruk

Mijn oma startte rond 1965 als leerkracht. Toen ze net begon, hoefde ze niet eerder aanwezig te zijn op school dan de leerlingen. Ze kon gewoon om half negen de klas in komen. Later werd het anders, want toen moesten de leerkrachten er een kwartier eerder zijn. Veel werkdruk heeft ze niet ervaren. Om kwart over drie waren de leerlingen vrij. De kleuterleidsters gingen ongeveer op hetzelfde moment als de leerlingen naar huis en mijn oma rond vier uur ’s middags. Ze nam dan nog wel nakijkwerk mee naar huis. Daar was ze ongeveer een uurtje mee bezig.

Mijn moeder is ondertussen al twintig jaar aan het werk als leerkracht. Bij haar op school zijn de meeste leerkrachten rond half acht aanwezig om dingen voor te bereiden of ander werk te verrichten. Dagen zijn vol en druk. Sinds dit jaar is ook op haar school, net als op veel andere scholen, het continurooster ingevoerd. Leerlingen blijven dan ’s middags op school eten en gaan niet meer naar huis. Pauzes zijn hierdoor voor de leerlingen korter. Leerkrachten hebben overdag bijna geen pauzes meer, want tussen de middag wordt vaak samen met de leerlingen gegeten en leerkrachten moeten toezicht houden bij het buitenspelen. Vanaf het begin van de schooldag tot twee uur ’s middags, als de kinderen weer naar huis gaan, zijn de leerkrachten bezig met de leerlingen. De dag voelt daardoor nog drukker aan. Mijn moeder geeft aan dat het aantal vakken wat wordt gegeven en hoeveel aandacht hieraan moet worden besteed, is toegenomen in vergelijking met vroeger, in de tijd dat mijn oma nog lesgaf. Waar vroeger met name taal en rekenen centraal stond, wordt er nu ook steeds meer waarde gehecht aan andere vakken, zoals natuuronderwijs, wereldoriëntatie en kunst. Er is veel lesstof en te weinig tijd.

Na twee uur vult mijn moeder de werkdag met administratief werk, nakijken en overleg met bijvoorbeeld een logopediste of intern begeleider. Daarnaast bereidt ze haar lessen voor en houdt ze hierbij rekening met alle individuele behoeften van de leerlingen. Differentiatie krijgt een steeds grotere rol in het onderwijs. Fijn voor de (zorg)leerlingen, maar het zorgt voor een hoop extra werk. Tegenwoordig is mijn moeder rond half vijf klaar op school. Werk mee naar huis nemen probeert ze nu niet meer te doen, maar af en toe is het toch even niet anders.

Salaris

Toen mijn oma begon met werken, woonde zij nog thuis. Haar startsalaris lag rond de 425 Gulden, dat had toentertijd een koopwaarde die gelijk staat aan ongeveer 1000 Euro in de huidige economie. Daar was zij helemaal niet ontevreden over. Ze herinnert zich nog dat het salaris ook snel begon te stijgen. Voor haar gevoel kreeg ze elke maand weer wat meer betaald. Omdat ze niet veel uitgaven had, kon ze in die tijd veel sparen. Van het gespaarde geld heeft zij later de bruiloft met mijn opa kunnen betalen.

Mijn moeder is ook niet ontevreden met haar salaris. Ze voegt hier aan toe dat zij hier in Groningen waarschijnlijk minder kosten heeft dan een leerkracht die bijvoorbeeld een woning in de Randstad zou moeten betalen. In dat geval is het salaris misschien niet genoeg. Voor haar is het salaris echter best voldoende. Ze begrijpt wel dat leerkrachten soms ontevreden zijn over het gebrek aan doorgroeimogelijkheden. Als leerkracht kun je bijna geen promotie maken en er is geen mogelijkheid om later meer te gaan verdienen.

Lerarentekort

Nog voor ze was afgestudeerd kreeg mijn oma een baan aangeboden. Er waren voldoende mogelijkheden om aan de slag te gaan als leerkracht. Maar bij haar op school waren er wel voldoende leerkrachten om alle groepen te kunnen lesgeven. De klas bestond uit ongeveer dertig leerlingen. Met uitzondering van één jaar, waarin ze een klas had van veertig leerlingen. Dat vond ze ook wel een heftig jaar. Over vervanging hoefden ze zich toen ook niet zo druk te maken. Als er iemand ziek was, ging de directeur wel een dag voor die klas lesgeven.

Mijn moeder vindt het lerarentekort een enorm probleem. De afgelopen week is er bij haar op school één keer een groep leerlingen verdeeld over andere klassen en één keer een groep naar huis gestuurd. Het is al lang heel moeilijk om vervanging te kunnen regelen als een leerkracht bijvoorbeeld onverwachts ziek is, maar tegenwoordig is ook langdurige vervanging bijna niet meer te vinden. Bijvoorbeeld als een leerkracht met zwangerschapsverlof gaat. Dan zit een school al snel met een probleem. Mijn moeder werkt normaal vier dagen in de week, maar moest een deel van dit schooljaar vijf dagen per week werken, omdat er op dat moment een leerkracht voor langere tijd uitviel en er echt geen vervanging geregeld kon worden.

En nu?

Mijn oma was juf. Mijn moeder is juf. Ik word juf. Als ik de verhalen aanhoor, realiseer ik me hoe snel het onderwijs verandert. Als ik over twintig jaar net zo lang voor de klas sta als mijn moeder, heb ik mijn eigen verhalen. Ik hoop dat ze positief zullen zijn en dat we op een creatieve manier kunnen zorgen voor verandering. Misschien wat minder de focus op de toetsresultaten en wat meer op de individuele talenten van leerlingen. Lekker naar buiten en er samen met de leerlingen achter komen wat relevant is om te weten. Of een nakijkrobot. Dat lijkt me ook wel handig.

Heb jij ondertussen ook een mening over het onderwijs? Praat erover mee tijdens het debat!

Door Like Veeman