Er wordt verwacht dat er dit jaar ruim 52 miljoen ton elektronisch afval bijkomt. Deze jaarlijkse hoeveelheid zal de komende 30 jaar nog sterk toenemen. Er is een voor de hand liggende oplossing voor dit afvalprobleem; zorg dat elektronische apparaten langer meegaan. Een heleboel apparaten belanden door gebrekkige software op de afvalberg, terwijl de hardware eigenlijk nog prima functioneert. Ik denk dat we de levensduur van veel apparaten aanzienlijk kunnen verlengen, door gebruikers een vrije keuze te geven in de software die ze erop mogen zetten. In dit artikel zal ik uitleggen waarom.

Laten we eerst eens bekijken om welke apparaten het precies gaat. Om te beginnen zijn er wereldwijd meer dan een miljard Android-apparaten met verouderde beveiligingsupdates. Veel fabrikanten stoppen na twee jaar al met het updaten van hun apparaten, soms zelfs eerder. Hierdoor zijn veel smartphones kwetsbaar voor malware-infecties. Dit kan zorgen voor gegevensdiefstal en andere narigheid. Smartphones vervullen tegenwoordig een belangrijke rol in het leven van de meeste mensen. We kunnen dan ook niet van mensen verwachten dat ze afhankelijk blijven van onveilige software. De juiste keuze zou momenteel dan ook zijn om deze apparaten te vervangen, maar dat is wel zonde van de hardware die nog prima werkt.

Het probleem van slechte software speelt niet alleen bij smartphones of tablets. Als je in het bezit bent van een smart-tv, bestaat er een reële kans dat de apps hierop over een aantal jaar niet meer werken. En smart-tv’s hebben ook beveiligingsupdates nodig, en die updates stoppen waarschijnlijk voordat de tv er zelf mee stopt. Na een paar jaar is je smart-tv dus weer een domme tv, maar dan potentieel eentje waardoor willekeurige mensen in je huiskamer kunnen meeluisteren. Een prima apparaat wordt daardoor binnen enkele jaren ongeschikt voor gebruik.

We komen nu aan bij de vraag wie de updates van apparaten moet verzorgen. Op het eerste gezicht lijkt het vanzelfsprekend dat fabrikanten dit zelf moeten doen. Zij hebben het apparaat immers gemaakt en verkocht. Ik denk echter dat we updates niet bij voorbaat aan de fabrikant moeten overlaten. We kunnen er simpelweg niet op vertrouwen dat zij gedurende de gehele levensduur van het apparaat goede updates blijven leveren. Er zit voor de fabrikant zelf immers niet veel voordeel aan om oude producten actief te ondersteunen: het kost alleen maar geld, en verkleint de markt voor nieuwe producten. Er kunnen eventueel wettelijke verplichtingen aan fabrikanten opgelegd worden, maar ze zullen toch geneigd blijven om hun verantwoordelijkheid zo minimaal mogelijk in te vullen.

Om minder afhankelijk te zijn van onbetrouwbare fabrikanten, stel ik het volgende voor: verplicht fabrikanten om besturingssystemen eenvoudig vervangbaar te maken. Op het moment is de toegang tot de besturingssystemen van veel apparaten hermetisch afgesloten, of op z’n minst zo afgesloten dat de gemiddelde gebruiker er weinig mee kan. Tegelijkertijd zijn er meerdere partijen die maar al te graag alternatieve versies van besturingssystemen zouden willen produceren. Er zijn ook al allerlei alternatieve versies van Android verkrijgbaar. Het grootste probleem is momenteel dat deze voor de gemiddelde eindgebruiker slecht of geheel ontoegankelijk zijn.

Als we makkelijke toegang krijgen tot alternatieve besturingssystemen, dan kan de levensduur van veel apparaten aanzienlijk verlengd worden. Als je niet tevreden bent over het functioneren van je telefoon, dan zou een ander besturingssysteem namelijk vaak uitkomst kunnen bieden. En het gaat niet alleen om beveiligingsupdates. Je zou bijvoorbeeld ook een Androidversie kunnen zoeken waarin een goede batterijduur verkozen wordt boven uitgebreide functies, of juist andersom. Daarnaast kan je een versie zoeken die je gegevens niet doorspeelt naar allerlei schimmige bedrijven, zoals nu vaak standaard gebeurt. Hierdoor kan je een significante hoeveelheid batterij- en rekenkracht besparen voor betere doeleinden. Door dit soort opties zullen veel mensen waarschijnlijk een stuk langer met hun apparaten doen.

Hoewel het bestaan van alternatieve Androidversies potentie biedt, zou ik ze momenteel nog niet aan durven te raden. Er is namelijk een praktisch probleem. Als er al goede versies beschikbaar zijn voor iemands telefoon, dan is het installatieproces alsnog niet erg toegankelijk. Ondanks uitgebreide stappenplannen kan er toch nog van alles fout gaan. Als we fabrikanten verplichten om een eenvoudig installatieproces voor alternatieven aan te bieden, dan wordt de optie een stuk aantrekkelijker voor het grote publiek.

Het lijkt misschien alsof fabrikanten door mijn voorstel erg makkelijk van hun verantwoordelijkheid af komen: waarom moeten we zelf een goed besturingssysteem regelen? Ik zie echter een groot voordeel: als je software en hardware loskoppelt, pak je een deel van de macht van fabrikanten af. Momenteel kunnen fabrikanten ons via slechte software-ondersteuning aansturen naar het kopen van nieuwe producten. Als mijn voorstel ingevoerd wordt, zullen ze relevant moeten blijven door daadwerkelijk betere producten te leveren. En als je geen zin hebt in het kopen van dure nieuwe apparaten, dan zul je gewoon wat langer bij je huidige apparaten kunnen blijven. Op die manier zijn we allemaal gelukkig, en is een significante afname van de hoeveelheid afval mogelijk. Wetgevers, begin er maar vast aan.

Overigens zou het ook een grote stap zijn om accu’s verplicht vervangbaar te maken. Dat is echter een kwestie voor een ander moment.

Eventuele reacties graag naar @JaspervnBvn op Twitter, of naar jaspervanboven[at]protonmail.com.