Ooit dacht ik voorstander te zijn van de vergaande samenwerking tussen GroenLinks en de Partij van de Arbeid. Er was iets anders, iets nieuws, nodig binnen de Nederlandse politiek, en zeker op links. Een links die er nooit in slaagde om de proteststem te zijn, en deze eeuw steeds weer een nieuwe guurrechtse partij met de zetels ervandoor zag gaan. Ondanks de plannen die Nederland een land zouden maken die opkomt voor haar bevolking en niet wegkijkt als er buiten de landsgrenzen hulp nodig is, zagen we links niet in de buurt komen van een meerderheid in de kamer.

Ik wilde de kabinetsdeelname van de PvdABij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 werd de PvdA met 38 zetels de tweede partij, vlak achter de VVD. Zij vormden samen een regering, waarin veelal rechts beleid is gevoerd, die de PvdA op veel kritiek heeft komen te staan. Bij de volgende verkiezingen verloor de PvdA 29 zetels. in 2012 nog wel door de vingers zien, juist om dé kans op een krachtig en overtuigend links blok niet te laten schieten. Mijn twijfel over een eventuele fusie zette ik aan de kant en ik stemde voor gezamenlijke programma’s en lijsten. Toen Frans Timmermans naar voren werd geschoven was hij inhoudelijk niet mijn droomkandidaat, maar voor mij wel een logische keuze voor premierskandidaat. De premier in een kabinet die zich wel zou inzetten voor de mensen die het minder hebben, die wel zou strijden voor gelijkheid en inclusiviteit en die echt zou investeren in een Nederlandse Green Deal.

Die hoop en optimisme is nu verleden tijd. Vervangen door teleurstelling in niet alleen de resultaten, maar vooral alles wat tot die resultaten leidde, en alles wat daarna kwam. GL-PvdA groeide, maar tot nog geen tweederdeBij de Tweede Kamerverkiezingen van 2012 haalde de PvdA 38 zetels. Bij de TK-verkiezingen van 2023 haalde GroenLinks-PvdA er samen 25. Net geen tweederde. van wat de PvdA in 2012 alleen al bereikte. Uiteraard heeft verandering tijd nodig. Maar die tijd begint te dringen op het moment dat over het gehele plaatje links en progressief Nederland onderuit ging aan conservatief en (extreem)rechts.

Ook binnen DWARS wordt het kritische geluid steeds groter. Waar is het misgegaan?

Dezelfde ideeën, een ander ideaal

GroenLinks-PvdA klinkt mij in de basis vrij logisch. In ons toekomstbeeld van intersectioneleIntersectionaliteit gaat erom dat veel van de grote problemen waar wij als samenleving hand in hand gaan, van klimaatverandering tot verschillende vormen van discriminatie en racisme tot economische ongelijkheid. Dit is ook de basis voor het intersectioneel activisme: strijden tegen het systeem, in plaats van een enkel probleem. veranderingen zijn de sociaal-economische focussen van de PvdA een mooie aanvulling op de groene en sociaal-culturele idealen van GroenLinks. Het probleem is alleen dat deze waarden vast zitten aan de ideologieën van de partijen. Het ecologismeDe combinatie van groene en vaak linkse politiek die ecologie en het klimaat (deels) centraal stelt in de partijlijnen. van GroenLinksers en de sociaaldemocratie van de PvdA zouden een perfecte aanvulling op elkaar moeten zijn, maar dat bleek het niet.

Er zijn in zo een scenario namelijk twee opties:

1. Verschillen binnen de samenwerking erkennen en dat als kracht gebruiken, of
2. Eigen ideologieën achter je laten en met een nieuw verhaal komen.

Allebei bieden potentie voor een sterke partij, maar geen van beide zagen het daglicht.

De will-they-won't-theyDeze term word vaak in fictie, zeker in tv en film, gebruikt als er bij twee (of meer) personages sprake is van onopgeloste seksuele of romantische spanning. Het gaat om dat er misschien toch wel, maar misschien ook niet, iets tussen de twee zal gebeuren. instelling van de samenwerking werd beide ideologieën fataal in de zoektocht naar een gezamenlijk programma. De klimaatbewuste en inclusieve kiezer uit de linkerbovenhoekDe linkerbovenhoek refereert naar het politiek kompas (horizontaal staat gelijk aan economisch links of rechts, en verticaal aan progressief en conservatief), waarbij deze term gaat om het meeste links-progressieve gedeelte van het kompas., die vaker thuis is bij GroenLinks, liep op tegen de PvdA, die traditionele sociale thema’s als gezondheidszorg en wonen op één zet. Zo leidde het Europees Verkiezingsprogramma tot onvrede op het punt waar klimaat niet een van de hoofdpunten van het programma was, maar werd begraven onder het buzzword van politiek Nederland, ‘bestaanszekerheid’. Aan de andere kant staken de PvdA oud-prominenten die de kabinetsdeelname uit 2012 nog steeds gerechtvaardigd vinden hun hand op met de stelling dat de PvdA zichzelf zou verliezen in een samenwerking met GroenLinks. Deze spanningen zijn ontstaan omdat maar weinig hun eigen waarden willen afstemmen op dat van een andere partij. Die verschillen hadden ook omarmd kunnen worden, maar dat gebeurde niet, het verhaal vanuit de top was namelijk dat de partijen zó dicht bij elkaar liggen. Deze spanningen maken de kritische leden niet bepaald enthousiast. Maar bovenal verliest het aan de stemmer die wel links stemt, maar die niet bij een van de partijen partij betrokken is. Zij voelen zich niet meer aangesproken door de partij waar zij achterstonden, die is opgegaan in een ingewikkelde consensus-partij zonder duidelijke visie.

Doe het goed, of doe het niet

Een van de argumenten voor een eventuele fusie tussen GroenLinks en PvdA is de geschiedenis van beide partijen. Allebei komen zij zelf uit fusies, dus ‘zou het alleen maar logisch zijn dat weer te doen’.

In een eerder opiniestuk van Vincent Heerink werd er gesteld dat de vergelijking die Frans Timmermans maakte tussen GroenLinks-PvdA en het Franse Nouveau Front PopulairEen brede coalitie aan (centrum)linkse Franse politieke partijen die meedeed aan de parlementsverkiezingen van 2024, en hierbij de grootste werd met 180 van de 577 zetels. (NFP, voorheen NUPES) misplaatst is. De twee linkse samenwerkingsverbanden komen namelijk uit een hele andere aanleiding, en vinden plaats in een flink anders verkiezingsstelsel. Toch wil ik wel het NFP even aanhalen. Het Nouveau Front Populaire is binnen 24 uur opgezet nadat Franse president Emmanuel Macron verkiezingen uitriep, na de winst van het extreemrechts Rassemblement National bij de Europese verkiezingen, waarbij hij wilde kapitaliseren op een verdeeld links. De linkse partijen hadden eerder onder de naam Nupes samengewerkt in 2022.

Deze samenwerking tussen veel meer dan twee enkele partijen liep en loopt allesbehalve vlekkeloos. Toch valt er voor de partijtoppen van onze Nederlandse partijen wel wat af te kijken. Wat de Fransen namelijk goed deden is interne verschillen, dat zijn er nogal wat, opzij zetten voor de grote zaak van een sterk links blok, optie 1 uit de eerdergenoemde opties voor GroenLinks-PvdA.

GroenLinks-PvdA heeft deze haast of drang niet. De samenwerking is in eerste instantie zelfs in een stroomversnelling geraakt door ledeninitiatieven. RoodGroenRoodGroen is een ledeninitatief vna leden uit zowel GroenLinks als de PvdA met om de twee partijen samen verder te laten gaan. had één doel. Twee partijen met, in hun woorden, dezelfde idealen niet laten strijden om dezelfde zetels. Dit doel is door de partijtoppen opgepikt met vervolgens een volledige inzet om dat doel te bereiken. In dat proces raakte de discussie echter verwaterd. In een drang naar eenheid zodat we onder geen enkele omstandigheid stoeiend in de media terecht zouden komen, is debat op een zijspoor geraakt en de partijdemocratie maar slordig meegenomen. Dit versterkte zichzelf alleen maar na het grote succes van het eerste samenwerkingsreferendumIn juni 2022 hielden GroenLinks en de PvdA ledenreferenda over het beginnen van een gezamenlijke fractie in de Eerste Kamer na de Provinciale Statenverkiezingen in 2023. Bij beide partijen werd hier met meer dan 75% voor gestemd., die een overtuigende meerderheid kreeg.

Als schoolvoorbeeld het referendum voor de gezamenlijke Europese lijst. Een opeenstapeling van onnodige haast en onduidelijke of onverwachtse communicatie. Half december 2023 aangekondigd terwijl de kandidaatstellingsprocedure al maanden bezig was, en kandidaten die al meerdere rondes door waren nog steeds niet wisten op wat voor lijst ze eventueel terecht zouden komen. Een referendum die binnen twee weken na aankondiging al was gesloten, en pas twee dagen voor het einde een officieel discussiemoment kende.

Breekpunten

Voor de meeste leden en stemmers, inclusief ikzelf, is veel te vergeven. Het hoeft ook niet allemaal soepel, en het hoeft niet allemaal unaniem. De politiek is een lastig vak waar een niet te tellen hoeveelheid mensen een mening over heeft. Dat is juist wat er is vergeten. Voor de partijen móest het goed gaan en móest het er goed uitzien. Ik ben best bereid om hier of daar iets minder radicaal te zijn als dat betekent dat wij als links blok aan bod komen, maar dan is er wel een plan en een visie nodig die iedereen meeneemt. Soms daarentegen komt er een dusdanig zwaar onderwerp langs waar men een grens trekt over hoe je die aanpakt. De grootste daarvan? De genocide in Gaza.

In dit artikel zal ik hier niet al te diep op in gaan. Ik geloof niet dat ik de persoon ben die daar het best over kan schrijven, en ik wil niet dat dit onderwerp wordt gemarginaliseerd in de bredere discussie over samenwerking. Wel nodig ik jou, de lezer, graag uit om hier iets over te schrijven. Dit is immers een onderwerp die kritisch is in de discussie over hoe de samenwerking verder verloopt.

Om toch de nodige context te bieden. Sinds de gewelddadige escalatie van het conflict tussen Israël en Hamas, is er binnen GroenLinks-PvdA felle discussie gaande over hoe de partijen erin moeten staan. Moeten we staan voor een een- of tweestatenoplossing? Pleegt Israël een genocide op de Palestijnen? En tot in hoeverre moeten we Hamas legitimeren? Ik, en vele DWARSers met mij, hebben hier een duidelijke en scherpe mening in. Een mening die door de toppen en de fracties van de partijen nauwelijks wordt gedeeld. De discussie hierover is op ons eigen Programmacongres in februari 2024 open en respectvol, met ruimte voor emotie en verschillende meningen, gevoerd. Op het GroenLinks-PvdA-congres, twee maanden later, daarentegen toonde de partijen zich van hun slechtste kant. Met vertekenende bestuursadviezen op moties, een eigen motie van de partijbesturen om de pro-Palestijnse motie-indieners de wind uit de zeilen te nemen en tot twee keer aan toe dat de dagvoorzitter een microfoon ontnam bij een spreker met een pro-Palestijnse en anti-zionistische inbreng.

Dit allemaal na een in die week in Vrij Nederland gepubliceerde essay van partijleider Frans Timmermans waarop oud-DWARS voorzitter Sabine Scharwachter heeft gereageerd op een manier dat ik niet zou kunnen.

Conclusie: Het verlies van een progressieve visie

Hoewel de samenwerking tussen GroenLinks en de PvdA ooit veelbelovend leek, ben ik nu steeds sceptischer over hoe deze samenwerking nu vorm krijgt. Omdat we zowel het doel vooralsnog niet lijken te bereiken, links de grootste makenGroenLinks-PvdA is wel bij de Europese Verkiezingen van juni 2024 de grootste geworden, maar hierbij hebben de partijen wel 8 procentpunt en een zetel ingeleverd. De som van GroenLinks-PvdA is al decennia de grootste bij de Europese Verkizingen, maar ook inhoudelijk onze kleur en partijdemocratie verliezen. De uitdagingen op het gebied van de pijnlijkste politieke onderwerpen en interne dynamiek laten mij zien dat samenwerking maar een middel is om verandering te bereiken. Als we echt willen streven naar een progressiever en rechtvaardiger Nederland, moeten we blijven zoeken naar nieuwe wegen, samenwerkingen en bovenal een sterk verhaal die recht doen aan de diversiteit van onze samenleving en de moeilijkheid van onze uitdagingen. GroenLinks-PvdA had het pad daar naartoe met uitgestrekte armen kunnen belopen, maar blijft over elke hobbeltje struikelen en bij elke boom of bank even uitrusten.

Mijn kritiek komt niet uit een principiële afkeer tegen de PvdA, of een vorm van identiteitspolitiek. Er zijn routes om deze samenwerking te laten slagen op een manier die recht doet aan de groene en linkse kiezer. Ik ben alleen bang dat we de juiste afslag voorbij zijn.