Hoe extreemrechts haar eigen wetenschap maakt

01-02-2018

Hessel Hoekstra

Afgelopen november publiceerde de Volkskrant een uitgebreide reportage over het extreemrechtse genootschap Erkenbrand. De organisatie houdt er gevaarlijke denkbeelden op na en is voorbereid op een rassenoorlog. Wat mij het meest opviel aan de visies van Erkenbrand en andere extreemrechtse bewegingen, is waar de oorsprong van hun denkbeelden ligt: de wetenschap.

Tijdens een bijeenkomst van de organisatie was de zelfbenoemde ‘rasrealist’ Jared Taylor uitgenodigd. Volgens Taylor – en verschillende Erkenbranders onderschrijven dat – zijn de verschillen tussen menselijke rassen wetenschappelijk aangetoonde feiten. Dat menselijke rassen volgens de wetenschappelijke consensus een sociaal construct zijn, maakt weinig uit. Die onderzoekers zijn namelijk ‘te links’, worden betaald door een linkse overheid en zijn daardoor niet onafhankelijk.

Op YouTube circuleren verschillende filmpjes, waarin Taylor op beheerste toon uitlegt dat het zwarte ras nou eenmaal minder intelligent is dan andere rassen. En zoals het een echte wetenschapper betaamt, haalt hij ook de nodige wetenschappelijke bronnen aan. Op het eerste gezicht had dit elke willekeurige geleerde kunnen zijn tijdens een TEDTalk. Bepaalde bronnen zijn helemaal niet zo omstreden en dat is opvallend. Zo gebruikt hij bijvoorbeeld een publicatie over Microcephalin, een gen dat bij zowel apen als mensen betrokken is bij de ontwikkeling van hersenen. Met de publicatie zelf is weinig mis en ook de onderzoeker zelf staat niet bekend als een omstreden figuur. Wel trok hij zich terug uit het onderzoek toen racistische groeperingen met zijn werk aan de haal gingen.

Waar Taylor deze bronnen echter vooral voor gebruikt, is om zijn standpunten, gebaseerd op meer controversiële bronnen, kracht bij te zetten. Zo haalt hij geregeld de Britse bioloog John Baker en zijn boek Race uit 1974 aan. Ook gebruikt Taylor graag de onderzoeken van onder anderen John Phillippe Rushton en Linda Gottfredson aan, allebei gelinkt aan het racistisch geachte Pioneer Fund. Dat onderzoeken en publicaties van deze wetenschappers al meerdere malen weerlegd zijn, vergeet Taylor voor het gemak maar even.

Wetenschappelijke bronnen die Taylor aanhaalt zijn controversieel of uit hun verband gehaald

Een ander voorbeeld van hoe extreemrechts een eigen vorm van wetenschap maakt, ligt dichter bij huis. In januari dit jaar ontstond er op Twitter een relletje toen Thierry Baudet botste met Gerrit Hiemstra. Gerrit Hiemstra deed beweringen van Baudet over klimaatverandering af als onzin. Dat vond Baudet genoeg reden om te zeggen dat Hiemstra ontslagen zou moeten worden. Tijdens hun Twitterruzie haalden zowel Baudet als Hiemstra geen wetenschappelijke bronnen aan. Wel was het interessant om te zien wat er na deze botsing gebeurde.

De dagen erna volgden verschillende publicaties in de media waarin de beweringen van beide heren gefactcheckt werden. Het meest opvallende was een Volkskrant-artikel dat stelde dat Baudet grotendeels gelijk heeft. Volgens de auteur is klimaatverandering lang niet zo extreem als men je wil doen geloven. De auteur is echter Simon Rozendaal, voormalig wetenschapsredacteur van Elsevier en een hardnekkige klimaatontkenner. In het artikel haalt Rozendaal onder anderen een VN-rapport tevoorschijn, maar gebruikt in zijn argumentatie enkel de feiten die zijn punt kracht bijzetten. Dat zijn beweringen ontkracht kunnen worden met wat er nog meer in dat rapport staat, vergeet hij voor het gemak maar even.

Wat we in deze twee gevallen zien, is dat er veelal omstreden bronnen aangehaald worden, of dat de bronnen die gebruikt worden slechts heel selectief gebruikt worden om een punt te maken. Dit tweede is niet per se iets zorgelijks. Het gebeurt overal, van links tot rechts. De feiten die een politieke partij het beste uitkomen worden gebruikt en aangedragen in verkiezingsdebatten. Maar de overige bronnen en de belangen die erbij op het spel staan, maken dit een stuk zorgelijker.

Zowel extreemrechtse politici als klimaatsceptische wetenschappers benutten hun buitenbeentjespositie optimaal

In het tijdperk waarin we nu leven is het makkelijk om nepnieuws en ‘alternatieve feiten’ te genereren en te verspreiden. Daarnaast is de controversiële positie van extreemrechts ideaal om je eigen wetenschappelijke ‘feiten’ te maken. Zoals het FvD en de PVV buitenbeentjes in het politieke speelveld zijn, zo zijn wetenschappers die rassentheorieën onderschrijven of klimaatverandering ontkennen buitenbeentjes in de wetenschappelijke gemeenschap. Het is voor beide partijen makkelijk om te zeggen een meerderheid hen vanwege hun bijzondere standpunten structureel buitensluit.

Ze wanen zich hiermee dappere rebellen, Galliërs die tegen de boze Romeinse veroveraars vechten, Darwin die tegen de wil van de kerk de evolutietheorie op de kaart probeerde te zetten. Ze maken daarbij slim gebruik van een universele waarde in de wetenschap: naar elke bevinding, elk feit, moet je kritisch kunnen bekijken. Als je jezelf in zo’n positie weet te zetten, dan kun je heel makkelijk sympathie opwekken bij de gewone man. Voeg daar competent mediagebruik en charismatische leider bij, en je kunt heel makkelijk je eigen waarheden als wetenschappelijke feiten verkopen.

Hoe men hiermee om moet gaan is lastig. Extreemrechtse types zijn over het algemeen complotdenkers die tot in het extreme zich afzetten tegen alles waar ze het niet mee eens zijn. Het wantrouwen in alles wat maar enigszins met de overheid te maken heeft is enorm. Zo zien ze klimaatverandering als een middel van de overheid om zich met de burger te bemoeien. Ook het begrip ‘cultuurmarxisme’ vloeit daaruit voort. Deze tunnelvisie maakt het moeilijk om de harde kern van de extreemrechtse bewegingen uit deze wetenschappelijke bubbel te halen.

Wat wel kan, is de macht van types als Taylor indammen door hun invloed te verkleinen. Hiervoor moeten volgelingen van Taylor en soortgelijke figuren overtuigd worden van hun ongelijk. Het is daarbij belangrijk om deze volgelingen het volledige verhaal te laten zien. Dit is moeilijk, maar ik zie voor DWARSers een kans en uitdaging om de opkomst van extreemrechts een halt toe te roepen.