Sjors van Broekhuizen pleitte afgelopen woensdag nog voor een “Verenigde Staten van Europa,” met als argumentatie: ik snap niet hoe de EU werkt, maar ik ben wel voor de EU en met een Verenigde Staten van Europa is het tenminste duidelijk wat de EU is, dus kunnen mensen er weer positief over zijn, et voilà: onze gewenste stabiliteit blijft intact. Alleen het positieve aan de EU is juist dat lidstaten op sommige terreinen heel weinig zeggenschap hebben en op anderen heel veel, ook al maakt dat het soms een beetje onduidelijk. Dus vandaar mijn tactiek: jullie de EU laten begrijpen.

Daarvoor is het nodig het verschil te snappen tussen de verschillende bevoegdheden van de EU. Op sommige gebieden heeft de EU exclusieve bevoegdheid, wat betekent dat de lidstaten zelf geen maatregelen mogen nemen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het gemeenschappelijk handelsbeleid, de douane-unie en de instandhouding van de biologische rijkdommen van de zee via het gemeenschappelijk visserijbeleid. Het is vrij logisch dat dit de meest efficiënte manier is; de douane-unie zou niet kunnen werken als Nederland het vrije verkeer van goederen anders interpreteert dan Duitsland.

Meet in the middle
Dan zijn er de gebieden waarover de EU gedeelde bevoegdheid heeft. Lidstaten mogen op deze gebieden zelf regels opstellen, maar alleen als de EU dit niet doet. Voorbeelden zijn de interne markt, sociaal beleid en beleid op het gebied van vrijheid, veiligheid en justitie. Er is wel enigszins harmoniserende wetgeving op deze gebieden, maar tegelijkertijd zijn er ook verschillen tussen lidstaten mogelijk, en daar is vaak helemaal niks mis mee. Dus hebben lidstaten hun eigen socialezekerheidsstelsels, terwijl de EU zorgt voor regelgeving over discriminatie op het werk of de internationale erkenning van diploma’s.

Als laatste zijn er gebieden waar de EU enkel bevoegd is om het optreden van de lidstaten te ondersteunen, te coördineren of aan te vullen. Dit betekent dat de EU geen bindende wetgeving met een harmoniserende werking mag aannemen. De gezondheidszorg valt hieronder, net als cultuur- en onderwijsbeleid. Dus is het mogelijk dat Denemarken nog een officiële staatskerk heeft terwijl in Frankrijk enorm veel waarde wordt gehecht aan de scheiding tussen kerk en staat. Ook kan de EU zoveel antirookcampagnes opzetten als ze willen, maar de gezondheidszorg blijft iets dat lidstaten zelf organiseren.

Felle reacties
Iets heel anders: toen Polen een mediawet aannam waarmee de regering de directie en hoofdredactie van de Poolse publieke omroep zelf kan benoemen en ontslaan, stuurde de Europese Commissie een brief naar Polen. Hier kwamen erg felle reacties op, uiteenvallende in twee kampen: diegenen die meenden dat de EU niks te zeggen had over deze beslissing en diegenen die vonden dat een brief de meest nietszeggende manier van actievoeren ooit was en dat de EU harder moest optreden.

Misschien, na lezen van bovenstaand verhaal, snap je nu dat deze discussie ging over de waarde die men toekent aan de soevereiniteit van lidstaten. Bovendien snap je nu misschien dat beide kampen tevreden kunnen zijn met de EU zoals die nu in elkaar zit. De verschillen die bestaan in de bevoegdheden van de EU hebben er mee te maken dat elk land nog steeds écht een eigen land is, ondanks dat er steeds meer wordt samengewerkt en soevereiniteit wordt overgedragen. Daarom was het nodig dat de Commissie voorzichtig te werk ging en Polen als soevereine staat in zijn recht liet door niet meteen met leger en vlag het land binnen te marcheren.

Fundamentele rechten
Als de EU weg zou vallen gaat er heel veel verloren, en als dat verloren gaat ter behoud van de eigen soevereiniteit zou dat zonde zijn, omdat op de gebieden waarop lidstaten hun soevereiniteit het belangrijkst vinden, zij deze vaak ook mogen houden zolang zij zich maar aan de fundamentele rechten houden.

Hoe Sjors van Broekhuizen zich zijn “Verenigde Staten van Europa” voorstelde werd me uit zijn betoog totaal niet duidelijk, en op een bepaalde manier ingericht zou het misschien kunnen werken, maar voor nu lijkt het me niet alleen onnodig maar ook een brug te ver. Voordat je een voorstel kan doen voor een andere EU, moet je toch echt eerst de EU snappen zoals die nu is.