De komende weken behandelt OverDWARS religie, geloof en verschillende aspecten ervan. Maar is religie eigenlijk wel hetzelfde als een geloofsovertuiging? En als je volgens je religie ergens in gelooft, is dat dan per se een god? Kun je religieus zijn zonder dat je ergens in gelooft?

Als we de Dikke Van Dale mogen geloven, zijn religie en godsdienst synoniemen van elkaar. Maar laten we eens kijken naar waar het woord vandaan komt. Religie stamt af van het Latijnse religio. Maar waar dit woord precies vandaan komt, dat is onduidelijk. Mogelijke herkomsten zijn religare (opnieuw binden), relegere (overdoen), en re-eligere (opnieuw verkiezen). Van alle mogelijke theorieën, wijst weinig erop dat het expliciet om het geloof in een god gaat.

De grootste religies op aarde kennen wel één of meerdere goden. Dan is het logisch dat religie en geloof als synoniemen worden gebruikt. Maar niet alles wat als religie wordt beschouwd, is per se een godsdienst. Zo zijn er bepaalde boeddhistische stromingen zonder goden. Maar geloven deze boeddhisten dan ergens in als ze niet in een god geloven? En zou je levensbeschouwingen en filosofische stromingen zoals het humanisme dan ook een religie kunnen noemen? Kun je de ideologie van een politieke partij als religie bestempelen?

“Kan een politieke ideologie ook religie zijn?”

Om een voorbeeld te geven: mijn vader identificeert zichzelf bijvoorbeeld als christen. Hij is actief bij zijn kerkgemeente, gaat elke zondag naar de kerk en leest de Bijbel. Maar volgens hem bestaat er geen god en zijn de Bijbelverhalen nooit echt gebeurd. Wel ziet hij de Bijbel als een inspiratiebron voor leefregels. Zou je hem dan een religieus persoon kunnen noemen? Conservatieve christenen zouden misschien zeggen van niet, maar is het aan hen om dat voor mijn vader te bepalen?

De scheidingslijn tussen religie, geloof en levensbeschouwing is erg dun en ik denk dat die lijn bepalen een persoonlijke keuze is. En dat er daarmee geen universele definitie van religie kan bestaan. Dat komt vooral, denk ik, doordat verschillende religies, of die nou godsdienstig zijn of niet, allemaal een andere oorsprong hebben. Vergelijk bijvoorbeeld hoe het christendom en het hindoeïsme ontstaan zijn. Daardoor is het moeilijk om alle levensovertuigingen in hetzelfde hokje te stoppen.

Wel snap ik dat er bepaalde regels vastgesteld worden over wat wel of geen religie is. Hierbij gaat het vooral om praktische redenen, zoals bouwvergunningen voor religieuze gebouwen. Maar in hoeverre kunnen deze regels rekening houden met iemands persoonlijke gevoel van religie of geloof?

“Er kan geen universele definitie van religie bestaan”

Een exacte definitie voor religie, geloofsovertuiging of levensbeschouwing vinden is lastig. Het is vooral aan mensen zelf om daar eigen betekenis aan te geven. Lieve mensen, noem jezelf religieus als dat je een goed gevoel geeft. Noem jezelf niet religieus als dat je geen goed gevoel geeft. Maar laat andere mensen en hun overtuiging vooral in hun waarde.

Dit artikel is deel van de OverDWARS Religieweek.