Het vertrouwen in sommige cryptocurrencies is hard gedaald de afgelopen tijd. Recent ging de cryptomunt LunaTerra, voorheen een van de grotere en veelbelovende digitale munten, voor nagenoeg nul dollar de markt op. Cryptocurrencies werden een lange tijd aangeprezen als een manier om snel rijk te worden. Zolang Bitcoin alleen maar groei liet zien, groeide ook het platform alsmaar. Steeds meer mensen begonnen geld in te zetten op een of meer van de vele cryptocurrencies. Rijken konden hun kapitaal investeren om het alsmaar te laten groeien en de minder vermogenden zagen het als een kans om een beter leven voor zichzelf snel te regelen. Niets bleek minder waar toen begin 2022 de bubbel klapte. Ook nu lijkt de toekomst voor veel investeerders onzeker. [7][11]

In dit stuk gaan we het niet alleen hebben over de alsmaar dalende koers. Het nieuwe platform heeft veel bredere effecten op de maatschappij dan alleen de richting van een lijn op een grafiek. De doelstellingen van crypto, en in hoeverre die gehaald worden, komen aan bod. Daarnaast duiken we in de bredere maatschappelijke gevolgen van dit radicaal nieuwe financiële systeem, en hoe we hiermee om kunnen en willen gaan. Eerst leggen we uit wat cryptocurrencies zijn en hoe ze werken.

Wat is Crypto?

In 2008 deed Satoshi Nakamoto een voorstel voor een gedecentraliseerd betaalsysteem genaamd Bitcoin. Het grote nadeel aan gewoon digitaal geld was volgens hem de tussenkomst van banken en bijvoorbeeld overheden. Door Bitcoin aan te bieden als een munt die niet gebonden is aan zo’n instanties, hoopte de Bitcoinoprichter een nieuw en efficiënter financieel systeem in het leven te roepen. Anonimiteit en de bevordering van innovatie stonden hierbij centraal.

Dit zou bereikt worden door de zogeheten ‘blockchain’, de digitale ruggengraat van het systeem. Hierin wordt elke transactie van cryptocurrencies opgeslagen met een speciaal kenmerk en gebundeld in een blok informatie, dat door ‘miners’ wordt toegevoegd aan de blockchain. Dit doen zij met computers met enorme rekenkracht, die moeilijke wiskundige problemen kunnen oplossen om de blokken met informatie te versleutelen. Voor het bijhouden van de Blockchain worden de miners beloond met Bitcoins. Op deze manier worden tegelijkertijd meer Bitcoins op de markt gebracht. Maar het oplossen van die ingewikkelde wiskundige problemen wordt steeds zwaarder. Bitcoins komen daardoor steeds langzamer de markt op.

De versleuteling waar de miners voor zorgen kan de blockchain niet meer zomaar aangepast of ingezien worden. De Blockchain is dus een beveiligde databank met de geschiedenis van alle gemaakte transacties, waardoor anonimiteit van gebruikers gewaarborgd blijft.

Daarnaast moest innovatie volgens de bedenkers van Bitcoin een nieuwe impuls krijgen door de open-source (publiekelijk toegankelijke) broncodes van de blockchain. Dit betekent dat iedereen die dat wil, kan sleutelen aan de code en er hun eigen toevoegingen aan kan maken om het systeem te verbeteren of nieuwe toepassingen ervoor te vinden. [2][9][10][15]

Wat gaat er goed?

Het is nog maar de vraag of de nobele strevens van de bedenkers van crypto gehaald worden. De blockchain en cryptocurrencies zijn nog volop in ontwikkeling, dus het behalen van die beloftes ligt in sommige gevallen misschien nog in het verschiet.

Op het vraagstuk van anonimiteit is resultaat geboekt. De nauwkeurige documentatie maakt het erg moeilijk om te frauderen met transacties, en de versleuteling van de informatie in de blokken waarborgt de anonimiteit van de gebruikers. Consumenten hebben daardoor gebruik kunnen maken van het systeem zonder daarbij bang te hoeven zijn voor controle van bijvoorbeeld een bank of overheid. Op de keerzijde hiervan komen we later terug.

Ondanks dat niet alle cryptocurrencies de belofte van snellere transactiesnelheden waar hebben kunnen maken, hebben gespecialiseerde platforms zoals Solana het wel voor elkaar gekregen om traditionele betaalmethodes zoals Visa en PayPal te evenaren met 65.000 transacties per seconde. [14]

Er zijn nu zo’n 18.000 verschillende cryptocurrencies op de wereld. Allemaal hebben ze hun eigen toepassingen en kwaliteiten om bestaande industrieën efficiënter te maken en verder te ontwikkelen met gebruik van de gedecentraliseerde blockchain. Denk hierbij aan verbeteringen in het begrijpen van handelsketens; het versnellen van geldtransacties; of het beveiligen van jouw gegevens die voor deze transacties nodig zijn. [4] De publiekelijk toegankelijke broncodes hebben de gemeenschap dus in staat gesteld om grote stappen te maken op het gebied van innovatie.

Wat gaat er fout?

Het ziet er dus naar uit dat we aardig wat zaken mogen afvinken op onze doelstellingenchecklist. Toch mogen er best de nodige kanttekeningen bij gezet worden. Dit nieuwe financiële systeem heeft namelijk ook ernstige gebreken of zelfs eigenaardige gevolgen voor de maatschappij.

Een snelle blik op de machtsverdeling van het systeem onthult al gauw dat dit zogenaamde ‘decentrale’ systeem helemaal niet tot een vlakke machtsverdeling leidt. Een voorbeeld hiervan zijn de ‘lead developers’, die eindverantwoordelijk zijn voor het verbeteren van het systeem en het corrigeren van fouten in de code. Door hun sleutelfunctie hebben zij aanzienlijke invloed op welke aanpassingen daadwerkelijk gedaan worden, en dus ook wie daarvan kan profiteren. Samenzweringen tussen software developers vormen daarom bedreigingen voor de integriteit van het systeem. Ook samenzweringen tussen miners (zogeheten ‘mining pools’) kunnen een soortgelijke invloed uitoefenen op het systeem. Als zo’n groep meer dan vijftig procent van de rekenkracht in een bepaald netwerk heeft, kan het ervoor kiezen om de blockchain te manipuleren in hun voordeel, met ‘51% attacks’. Een laatste belangrijke groep die buitensporige invloed uit kan oefenen op dit financiële systeem zijn de ‘whales’. Dit zijn mensen die enorme hoeveelheden geld in cryptocurrencies hebben zitten, en de markt naar hun hand kunnen bewegen door geld te investeren of te onttrekken aan een bepaalde munt, waardoor de prijs ineens snel kan dalen of stijgen. [1]

En zij zijn niet de enige die een enorme invloed uitoefenen op de bredere cryptomarkt met hun transacties. Veel gebruikers maken goed gebruik van de anonimiteit die het systeem ze biedt. Ondertussen is er een grote zwarte markt ontstaan waar illegale producten worden verhandeld en waarmee geld weggesluisd wordt. Hoewel deze mensen makkelijk opgespoord kunnen worden door de handhaving, is die zwarte markt nog steeds zo groot dat het een enorme invloed heeft op het systeem, de wisselkoers en de hele maatschappij. Ondanks de inzet van handhaving gaat er steeds meer geld in zitten. [8]

De belofte van een decentraal speelveld is dus niet helemaal uitgekomen. Waar dit wel gebeurd is, variëren de gevolgen van goed tot desastreus. Aan de ene kant hebben we een sterke innovatiedrang voor uiteenlopende sectoren van handel en geldtransacties tot beveiliging en anonimiteit. Aan de andere kant hebben we een invloedrijke zwarte markt, of zelfs de catastrofale verslechtering van sociaaleconomische ongelijkheden.

Armoede

Voornamelijk de sociaaleconomische ongelijkheden die crypto veroorzaakt, worden vaak onderschat. Overal op de wereld heeft de cryptotrend sterke en uiteenlopende gevolgen voor de welvaartsverdeling. Zo zijn er genoeg casussen die de vernietigende kracht van cryptocurrencies blootleggen. Hier zijn een paar voorbeelden.

Zo is Bitcoin in de Centraal-Afrikaanse Republiek inmiddels als wettig betaalmiddel geaccepteerd. Je kunt er in een winkel dus echt mee betalen. De kansen die Bitcoin met zich mee moest brengen, liggen alleen voor de zeven procent van de bevolking met een goede internetverbinding en een smartphone voor het oprapen. Dit stelt de rijken in staat om hun geld te investeren in nieuwe en groeiende industrieën, terwijl de rest van de bevolking achter blijft. [6]

Ook in El Salvador werden cryptocurrencies aangegrepen als redmiddel voor een moeizame economische situatie. De lage transactiekosten van cryptocurrencies zouden Salvadoraanse werknemers in de VS in theorie in staat stellen om veel goedkoper hun verdiende geld terug te sturen naar hun families in El Salvador. Zo zouden hun families in hun thuisland meer geld overhouden om hun leefomstandigheden te verbeteren.

Op het eerste oog lijkt dit een positief effect van crypto. Er wordt echter nauwelijks gebruik gemaakt van het betaalmiddel om geld terug te sturen of te betalen in eigen land, behalve door toeristen. Wat de gok op crypto het land wel heeft opgeleverd, is een verlies van zowel 60 miljoen dollar als het verlies van vertrouwen vanuit de internationale economische gemeenschap. Het resultaat is een alsmaar verslechterende economische situatie waarin de bevolking het onderspit delft. [7]

In de Verenigde Staten heeft het gros van de bevolking toegang tot het platform. Cryptocurrencies waren er een grote rage. Mensen werden door veelvuldige media aandacht verleid tot het inleggen van hun volledige kapitaal in cryptocurrencies, iets waar ook Nederlanders steeds meer toe worden aangemoedigd. Het leek voor veel mensen als een snelle manier om uit een wanhopige financiële situatie te komen, zolang de grafiek omhoog neigde. Helaas heeft de cryptocrash veel gebruikers de financiële afgrond in geworpen, met zelfmoord vaak als enige ontsnapping aan een onmogelijke geldsituatie. Al deze investeringen van de lagere en middenklasse zijn via de cryptomarkt bij de rijken terechtgekomen.

Een gefaald project?

Cryptocurrencies werden de wereld ingeworpen met ambitieuze doelen en beloftes voor een betrouwbaar, robuust, efficiënt en innovatief alternatief voor het huidige financiële stelsel. In zekere zin heeft het platform aan veel van de gestelde doelen voldaan. Toch is een van de kernwaarden die het systeem uit zou dragen aan zichzelf onderuit gegaan. Het beoogde gelijke speelveld dat de decentralisatie van het systeem zou moeten brengen, vertaalt zich namelijk niet naar de werkelijkheid. Dit leidt ertoe dat de maatschappelijke gevolgen veel breder zijn dan eerder voorzien. en dan heb ik het nog niet eens gehad over de negatieve effecten op het klimaat. [5][12][13] In de echte wereld stijgen sociaal-economische ongelijkheden als gevolg van crypto. De kansen die het systeem biedt, zijn maar bereikbaar voor een selecte gelukkige groep: diegenen die al rijkdom en invloed hadden.

Betekent dit dan dat het project gefaald heeft? Moeten we er maar volledig mee stoppen? Staan we het toe dat de cryptomarkt zich als digitale aandelenmarkt voortzet? Onvermoedende en wanhopige burgers proberen via dit systeem slechts hun financiële omstandigheden te verbeteren, voor een beter leven. Blijven we tolereren dat hun spaargeld ingezet blijft worden als versleutelde pokermunt op deze digitale gokmarkt? De keuze is aan ons en aan regeringen over de hele wereld om de nodige wet- en regelgeving in te voeren, om deze digitale manifestatie van losgeslagen kapitalisme aan banden te leggen. Hopelijk kunnen de vruchten van de technologische mogelijkheden door iedereen geplukt worden, hier in de echte wereld.

1. ¿Quién realmente controla Bitcoin? (z.d.). Bit2me Academy. Geraadpleegd op 8 mei
   2022. https://academy.bit2me.com/quien-controla-bitcoin-btc/
2. Wat is blockchain? (z.d.). BTCDirect. Geraadpleegd op 7 mei 2022. https://btcdirect.eu/nl-nl/blockchain
3. Coulter, K. A. (2022). The impact of news media on Bitcoin prices: modelling data
   driven discourses in the crypto-economy with natural language processing. Royal Society open science, 9(4), 220276.
   https://royalsocietypublishing.org/doi/pdf/10.1098/rsos.220276
4. Daley, S. (2021, 16 december). 34 Blockchain Applications and Real-World Use Cases
   Disrupting the Status Quo. builtin. Geraadpleegd op 5 juni 2022. https://builtin.com/blockchain/blockchain-applications
5. Digiconomist. (z.d.). Bitcoin Energy Consumption Index. Laatst geraadpleegd op 5 juni
   2022. https://digiconomist.net/bitcoin-energy-consumption
6. DW News. (2022, 7 mei). Could Bitcoin be used to circumvent sanctions against
   Russia? [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 7 mei 2022. https://www.youtube.com/watch?v=uCYH2RDzbTU
7. DW News. (2022, 13 mei). Cryptocurrencies in free fall: What are the ripple effects?
   [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 13 mei 2022. https://www.youtube.com/watch?v=STBoSwcLIxE
8. Foley, S., Karlsen, J. R., & Putniņš, T. J. (2019). Sex, drugs, and bitcoin: How much
   illegal activity is financed through cryptocurrencies?. The Review of Financial
   Studies, 32(5), 1798-1853. https://academic.oup.com/rfs/article/32/5/1798/5427781?login=true
9. Kuipers, A., (2022, 3 juni). Blockchain: de voor- en nadelen. KVK. Geraadpleegd op 7
   mei 2022. https://www.kvk.nl/advies-en-informatie/innovatie/blockchain/
10. Nakamoto, S. (2008). Bitcoin: A peer-to-peer electronic cash system. Decentralized
    Business Review, 21260. https://bitcoin.org/bitcoin.pdf
    
11. Bogosavac, N. & Kasteleijn, N.(10 november 2022). Crypto-crash werpt schaduw over
    industrie en beleggers: ‘Heb mijn lesje wel geleerd’. Geraadpleegd op 16
    november 2022. NOS Nieuws. https://nos.nl/artikel/2451893-crypto-crash-werpt-schaduw-over-industrie
    -en-beleggers-heb-mijn-lesje-wel-geleerd
    
12. Stoll, C., Klaaßen, L., & Gallersdörfer, U. (2019). The carbon footprint of bitcoin. Joule,
    3(7), 1647-1661. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2542435119302557
13. Trespalacios, J.P., Dijk, J. (2022, 13 januari). The carbon footprint of bitcoin. Laatst
    geraadpleegd op 5 juni 2022. https://www.dnb.nl/media/1ftd2xjl/the-carbon-footprint-of-bitcoin.pdf
14. All You Need to Know About Solana. (z.d.). Worldcoin. Laatst geraadpleegd op 16
    november 2022. https://worldcoin.org/articles/what-is-solana
15. 3Blue1Brown. (2017, 7 juli). But how does bitcoin actually work? [Video]. YouTube.
    Geraadpleegd op 11 april 2022. https://www.youtube.com/watch?v=bBC-nXj3Ng4