nieuws
De wolf, het verloren schaap?
19-03-2015
Kort geleden was natuurliefhebbend Nederland even in rep en roer. Er was eindelijk weer een wolf (Canis lupus lupus) gezien! Nadat afgelopen eeuwen de wolvenpopulatie terugliep tot een minimum is deze sinds de tweede helft van de twintigste eeuw weer aan het groeien. De kans is dan ook groot dat de wolf zich binnen een niet al te lange tijd weer in Nederland gaat vestigen. Maar wat gaat dat allemaal betekenen voor de Nederlandse natuur?
Het imago van de wolf heeft het – onterecht – flink te verduren gehad. Lange tijd werden wolven als schadelijk gezien, vanwege de dreiging jegens vee. Verder hebben sprookjes en volksverhalen niet veel positiviteit aan dit imago toegevoegd. Denk maar aan Roodkapje, de zeven geitjes en de drie biggetjes. En ook in de Nederlandse taal heeft de wolf nooit een positieve rol; wolf in schaapskleren, geldwolf, iemand voor de wolven gooien. Ook in films, series en liedjes worden wolven vaak als bloeddorstige menseneters afgeschilderd (denk maar aan Drs. P.). Dit imago heeft ervoor gezorgd dat mensen wat huiverig zijn voor het idee dat er wolven over de Veluwe zouden rondlopen.
De praktijk leert echter anders. Wolven zijn van nature schuwe dieren en zullen nooit uit zichzelf aanvallen. In de gevallen dat wolven mensen wel aanvallen (de afgelopen vijftig jaar is dat zeventien keer gebeurd) is er sprake van speciale omstandigheden. Hierbij gaat het om moeders die hun jongen proberen te verdedigen, gebrek aan andere prooi, hondsdolheid of een hybride tussen een wolf en een hond. Van deze gevallen is er in Nederland weinig sprake, al is er altijd wel een kleine kans dat er zoiets gebeurt. Daarnaast kan goede voorlichting de burgers leren om goed om te gaan met mogelijke wolfgerelateerde situaties.
Maar hoe zit het dan met het kwetsbare vee?
Wolven zullen inderdaad zo nu en dan proberen om vee aan te vallen, maar dit zal slechts incidenteel zijn. Qua beleid kan Nederland een voorbeeld nemen aan Duitsland, waar de wolven vandaan zullen komen als ze zich in Nederland gaan vestigen. Een onderzoek heeft aangetoond dat slechts 0,8 procent van het dieet van Duitse wolven uit vee bestaat. Boeren kunnen de kans op een wolvenaanval verkleinen door dieren ’s nachts op stal te zetten (wolven zijn nachtdieren), te investeren in een goede omheining en door waakhonden in te zetten. Daarnaast kan er een vergoedingsregeling komen voor boeren die vee verliezen door wolvenaanvallen.
Is er eigenlijk wel plek voor wolven in Nederland?
Plek is er zeker voor wolven, maar het zal niet veel zijn. Afhankelijk van de hoeveelheid voedsel kan een wolventerritorium een oppervlakte van tweehonderd tot tweeduizend vierkante kilometer bedragen. In Nederland is er ongeveer 3500 km2 natuur, waarvan de grootste gebieden tussen de vijftig en zestig vierkante kilometer zijn. Daarom moeten er toegankelijke verbindingen tussen natuurgebieden komen om wolven makkelijk van het ene naar het andere gebied te kunnen laten trekken. Ook zal het territorium van de Nederlandse wolf zich ongetwijfeld deels in Duitsland blijven bevinden.
Wat is het effect van de komst van de wolf op de Nederlandse natuur?
Een probleem met de Nederlandse ecosystemen is het gebrek aan grote roofdieren die aan de top van de voedselketen staan. Hierdoor is er een overschot aan grote herbivoren (herten, zwijnen, runderen) die veel vegetatie wegeten. Dit leidt tot een voedseltekort die leiden tot het ontstaan van probleemsituaties zoals bij de Oostvaardersplassen.
Dit overschot dwingt Staatsbosbeheer om elk jaar dieren af te schieten. Ook zijn er momenteel veel heides in Nederland doordat de grazers potentiële bomen opeten voordat ze de kans hebben om te groeien. Wanneer er te veel gegraasd wordt kunnen er onvruchtbare zandverstuivingen ontstaan. Met de terugkeer van de wolf vermijden de grote grazers bepaalde plekken uit angst voor wolven, waardoor planten een nieuwe kans krijgen zich te ontwikkelen. Nadelig is wel dat er kadavers in het bos kunnen liggen, een voor mensen een minder fijn aangezicht. Toch horen kadavers bij de natuur en daarom zullen mensen er toch aan moeten leren wennen.
Maar wat als er te veel wolven in Nederland zijn, eten die niet de grote grazers weg? Dat is inderdaad zo. Maar veel wolven zullen verhongeren, waardoor er minder wolven zijn en de grote grazers de kans krijgen om zichzelf te herstellen. Zoals ik eerder aangaf was één van de oorzaken van wolvenaanvallen het gebrek aan prooi, maar het is niet te verwachten dat dit probleem zal terugkomen. Wanneer er weinig voedsel is zal het territorium van een roedel groter worden en zullen de roedels kleiner worden.
Tot slot: Wat voor voordelen heeft de wolf?
In Duitsland is gebleken dat natuurgebieden waar wolven voorkomen beter bezocht worden dan natuurgebieden waar ze niet leven. Zeg nou zelf, het is toch ontzettend spannend om door een bos te lopen, wetende dat er ook wolven zijn? Toerisme in natuurgebieden is een uitstekende manier om mensen bewust te maken van hun omgang met de natuur.
De wolf komt terug naar Nederland en zal zich waarschijnlijk binnen een niet al te lange tijd hier ook vestigen. Ondanks dat er bezwaren zijn, zijn deze voornamelijk gebaseerd op een irrationele angst voor roofdieren. Wolven zijn dieren die natuur in Nederland verrijken en dynamischer maken, ecologische problemen oplossen en goed zijn voor toerisme. Wel moeten de nodige voorbereidingen getroffen worden, zoals goede voorlichting, het verbinden van natuurgebieden, en een regeling voor boeren om hun vee te beschermen. Maar ik denk dat Nederland dan klaar is om de wolf met open armen te ontvangen.
Afbeelding: Robert Dewar
