Afgelopen maand bezocht DWARS het Duitse Hamburg. Daar hebben we veel interessante dingen gezien, maar wat me het meest is bijgebleven is toch wel arbeiderswijk St. Pauli. Ik neem je graag mee langs de lokale hoogtepunten, door het verhaal te vertellen van de strijd die ze in deze wijk voeren tegen de gentrificatie.

De oude arbeiderswijk vormt namelijk niet alleen de thuisbasis van de (gelijknamige) socialistische voetbalclub, maar is ook een wijk waar de strijd tegen gentrificatie* in alle hevigheid woedt. Terwijl de woningprijzen in de afgelopen jaren door het dak zijn gegaan, heeft de plaatselijke bevolking zich niet neergelegd bij de transformatie naar een wijk voor de rijken.

*Wikipedia: Gentrificatie, vaak met het Engelse woord gentrification aangeduid, is een proces van opwaardering van een buurt of stadsdeel op sociaal, cultureel en economisch gebied, het aantrekken van kapitaalkrachtige nieuwe bewoners/gebruikers en de daarmee gepaard gaande verdrijving van de lagere klassen uit het stadsdeel.

Eén van bekendste locaties waar die strijd gevoerd wordt is de Reeperbahn, wegens de rode lichten en de grote entertainmentindustriebekend als ‘the most sinful mile in the world’. Een ondernemer nam in 2010 de laatste gebouwen met sociale huurwoningen op deze locatie over en wilde deze vervangen door luxe appartementen. Maar de bewoners waren niet van plan mee te werken: zij wilden graag in het centrum van het Hamburgse feestleven blijven wonen. Zelfs toen zij eind 2013 buitengesloten werden en de woningen volgens de eigenaar weg moesten wegens instortingsgevaar gaven de wijkbewoners niet op.

Ook de rest van St. Pauli verzet zich al jaren met hand en tand tegen de gentrificatie en de transformatie naar elitewijk. Het gebied is dan ook herkenbaar aan de vele gekraakte panden en de street art op elke straathoek. Het bekendste voorbeeld van dit verzet is cultuurcentrum ‘Die Rote Flora’. Het pand staat net buiten St. Pauli in het nabijgelegen Sternschanze, maar is desalniettemin een goede indicatie van het sentiment in de wijk. En ook dit pand stond op de lijst om in 2014 gesloopt te worden.

Het iconische kraakpand ‘Die Rote Flora’. Ze houden hier nu goede feestjes!

Voor de plaatselijke bevolking was de maat vol. Zij eisten dat er nieuwe huurwoningen zouden komen en Die Rote Flora zou blijven bestaan. Er volgden maandenlange hevige protesten, met als dieptepunt de rellen van december 2013 waar honderden gewonden vielen, en als hoogtepunt de vorming van een georganiseerd verzet rondom een wcborstel. Een wcborstel zeg je? Ja, een wcborstel!

Je vraagt je nu waarschijnlijk af hoe het zover is gekomen dat een wcborstel het symbool van het verzet is geworden. Het begon allemaal met de instelling van zogenoemde ‘gevarenzones’ in de stad. Deze gebieden werden ingesteld bij de Reeperbahn, rond Die Rote Flora en nog enkele andere stukken in St Pauli. In deze zones kon de politie iedereen naar hartelust fouilleren zonder enige aanleiding.

“De wcborstel als verzetssymbool”

De plaatselijke bevolking legde zich echter niet neer bij het einde van hun woongebied en liet dat via ludieke protesten dan ook duidelijk weten. Zo namen ze zakjes oregano en andere misleidende voorwerpen mee om de politie bezig te houden. Eén van deze bewoners had op een dag een wcborstel in zijn tas. De politieagent die hem fouilleerde besloot deze borstel in te nemen omdat het een wapen zou kunnen zijn. Van die dag namen honderden protestanten een wcborstel mee in hun tas als ze door de gevarengebieden trokken. Een nieuw verzetssymbool was ontstaan!

Na maanden van protest met de steeds weer terugkerende wcborstel werd het verzet van de plaatselijke bewoners beloond. Die Rote Flora mocht openblijven als cultuurcentrum en de stad kocht het woningblok met verlies terug van de ondernemer. Er werd besloten dat er een door de stad gefinanciëerd nieuw project zou komen in samenwerking met de plaatselijke bewoners.

Onze groep neemt een kijkje bij de thuisbasis van het bouwproject op de Reeperbahn.

Dit besluit is de basis voor een uniek project waar jongeren, plaatselijke bewoners en heel veel andere mensen die betrokken zijn met het woongebied in St. Pauli samen aan een nieuw bestemmingsplan mogen werken. Het kan nog enkele jaren duren tot het project voltooid is maar één ding is zeker: er worden nieuwe huurwoningen gebouwd en de plaatselijke bevolking heeft invloed in het eindresultaat. De strijd tegen gentrificatie is – voorlopig – gewonnen!