Zo af en toe krijg ik de vraag of ik niet een grote spanning voel tussen mijn religieuze betrokkenheid en mijn linkse politiek. Ik heb dan natuurlijk de neiging om te antwoorden dat het me veel ingewikkelder lijkt om religieus en rechts te zijn. Voor mij hebben de belangrijkste religieuze kernwaarden direct te maken met een groene en linkse politiek: sociale rechtvaardigheid (ook internationaal), een open tolerante samenleving en – niet te vergeten – een omgang met de natuur waarin respect en balans voorop staan. Ik kan probleemloos uitleggen dat je daarmee bij een linkse partij uitkomt, maar ik zou er niet zo makkelijk een rechts stemadvies van kunnen maken.

Maar ik kan mijn neiging bedwingen want ik snap de vraag wel. Er is namelijk om te beginnen ook lange traditie waarin religieuze betrokkenheid juist wordt verbonden met conservatieve politieke keuzes – en dan ‘conservatief’ als politieke filosofie. Dat wil zeggen dat men ernaar streeft om het goede te beschermen dat we van onze voorouders hebben geërfd. Mij is dat te veel bescherming van de status quo en van de mensen die het al goed hebben ten koste van de kwetsbaren en de toekomst, maar het is een respectabele traditie.

Ik snap de vraag echter vooral omdat er in de linkse politieke geschiedenis altijd een wat gespannen relatie met religie is geweest. Enerzijds zijn er veel voorbeelden van mensen die zich vanuit hun religieuze inspiratie actief inzetten voor linkse politiek. In de strijd voor mensenrechten, natuur en milieu, tolerantie en gelijke rechten voor mensen met minder voorrechten kom je tal van religieuze mensen tegen. Misschien lopen ze niet te koop met hun religieuze voorkeur, maar als je even doorvraagt, krijg je het te horen.

Ruard Ganzevoort: Eerste Kamerlid namens GroenLinks en hoogleraar praktische theologie. Foto is eigendom van Ruard.

Anderzijds heeft links zich altijd kritisch opgesteld tegen religieuze instituten. Er is een lange geschiedenis van argwaan tegen de religieuze macht. Die werd namelijk gebruikt om mensen klein te houden, om hun ontwikkeling en emancipatie tegen te werken en om de machthebbers aan de macht te houden. En tegen die onderdrukkende kant van religie heeft links zich altijd verzet.

Ik voel me erg thuis bij die spanning: alle ruimte voor de religieuze inspiratie, maar voluit kritisch op de religieuze macht. Dat betekent dat je niet moeilijk doet over mensen die bijvoorbeeld aan hun kleding laten merken dat ze religieus zijn. Het betekent ook dat je wel protesteert als geloofsgemeenschappen de leefruimte van vrouwen, seksuele minderheden, of andersgelovigen inperken.

Ik ga juist als linkse politicus met religieuze wortels graag respectvol in gesprek met mensen over hun religieuze dromen, hun visioenen van een betere wereld, hun verlangen naar het goede leven voor iedereen. En ik ga even graag de strijd met hen aan als die visioenen ertoe leiden dat anderen in hun dromen beperkt worden. Nee, ik voel geen spanning tussen mijn religieuze betrokkenheid en mijn linkse politiek. Ik voel eerder een spanning tussen religieuze inspiratie en religieuze macht.

Dit artikel is deel van de OverDWARS Religieweek.