Op een woensdagavond zitten inwoners van Zeeland en tientallen ambtenaren uit Den Haag met zwetende oksels in overvolle zaaltjes van een buurthuis. De ambtenaren lopen hun PowerPoint-slides door met de plannen voor kernenergie in Zeeland, terwijl de burgers driftig meeschrijven en hun vingers de lucht in steken. Er hoeft maar één vraag gesteld te worden en de zaal barst uit in felle discussie.

De plannen voor de bouw van nieuwe kerncentrales zijn al tientallen jaren oud. Na de voorbereidingen van verschillende kabinetten Rutte is Sophie HermansDe VVD minister van Klimaat en Groene Groei in Kabinet Schoof. op zoek naar locaties. Als reactie op deze zoektocht is op veel overheidslagen de discussie losgebarsten: willen wij wel kerncentrales? Wat namelijk ook tientallen jaren oud is, is de verdeelde mening van de Nederlander over deze vorm van energie. Eind 2023 peilde het CBS dat ruim 35 procent van de Nederlanders voor de komst van nieuwe kerncentrales is. Daartegenover staat 27 procent die wil dat we de huidige centrale sluiten. Ook geeft een vijfde van de mensen eerlijk aan: ‘Ik weet het niet’.

Meningen verschillen

Het is logisch dat er verschillend gedacht wordt over de komst van nieuwe kerncentrales. Het gaat over meer dan alleen een betonnen gebouw neerzetten. Naar schatting kost een nieuwe kerncentrale 30 miljard euro, waarbij het tegen de 15 à 20 jaarDe geplande kerncentrale is dezelfde type als Hinkley Point C, een centrale in Engeland die ze sinds 2014 aan het bouwen zijn. Het doel was om de eerste kernreactor in 2031 af te hebben, maar de Engelsen lopen momenteel twee jaar achter op schema. kan duren voordat deze af is. Oud-minister Jetten heeft aangegeven dat de lange bouwtijd, aanvoer van materialen en de mogelijke koeltorens een flinke impact zullen hebben op de omgeving. Daarnaast is het de vraag hoe we omgaan met het overvolle stroomnet, zowel in de regio van de kerncentrale als het nationale energienet.

Onder deze praktische vragen liggen ook nog eens ideologische vragen: hoe willen we in Nederland de energiemixDe energiemix is de combinatie van verschillende energiebronnen, zoals wind, zon, kolen en kern, waar Nederland haar energie mee opwekt. vormgeven en hoe willen we de klimaatdoelenIn 2016 hebben bijna alle landen ter wereld afgesproken hun Co2 uitstoot te verminderen om de opwarming van de aarde onder de 1.5C te houden. halen? Het is dan ook vrij logisch dat de politieke meningen ver uit elkaar liggen: zo beweert de VVD dat kernenergie ons Co2-neutraal zal maken vòòr 2050, terwijl de Partij voor de Dieren in hun programma schrijft dat kernenergie de overgang naar groene energie vertraagt. Wat we ook kiezen: de manier waarop we stroom opwekken heeft niet alleen impact op hoe wij nu onze elektrische fiets opladen, maar ook op hoe de generaties na ons kunnen leven in Nederland.

Kernenergie ligt maatschappelijk gevoelig

Een ander onderdeel van kernenergie is namelijk kernafval. Kerncentrales produceren radioactief afval. Het meeste afval is relatief ongevaarlijk, maar er is ook een kleine hoeveelheid hoogradioactief. Dit afval zal voor de komende honderdduizenden (!) jaren gevaarlijk blijven voor de mens en natuur. Op dit moment hebben we in Nederland, en in de wereld, nog geen oplossing voor dit afval. De overheid heeft daarom besloten om het afval tot het jaar 2100 onder de grond op te bergen om daarna een eindoplossing te bedenken. Een makkelijke oplossing voor ons, maar oneerlijk richting de volgende generaties. Met deze tussenoplossing schuiven we het probleem van ons af en zadelen we onze kleinkinderen ermee op.

Al deze verschillende aspecten, en specifiek kernafval, maken kernenergie volgens het Rathenau InstituutHet Rathenau Instituut is een onderzoeksbureau dat onderzoek doet en het debat aanzwengelt over de impact van technologie en wetenschap op de samenleving. een maatschappelijk gevoelig onderwerp. Volgens het instituut horen we eerst na te denken over hoe we beslissingen gaan maken die zulke lange termijn gevolgen hebben. Het CPB waarschuwt dat onze huidige politiek dit soort beslissingen vooruit schuift, met als gevolg dat de uitdagingen nog groter worden dan dat ze al zijn. Daarom is het tijd dat de Nederlandse burger de beslissing mag nemen. Het is tijd voor een burgerberaad over kernenergie.

Burgerberaad

Om te beginnen, wat is een burgerberaad? Burgerberaden hebben als doel om burgers samen te brengen om een oplossing te bedenken voor een vraag waar de overheid en/of samenleving mee zit. Om invulling te geven aan het burgerberaad kunnen we ons laten inspireren door het boek ‘En nu is het aan ons’ van Eva Rovers. Om te beginnen wordt er voor het burgerberaad bepaald met welke vraag ze zich bezig gaan houden. Om onafhankelijk te zijn, worden de burgers gekozen door een gewogen lotingHet Centraal Plan Bureau doet onderzoek naar economische onderwerpen waar de overheid mee bezig is. Ze vertalen wetenschappelijke ideeën naar concrete plannen voor de overheid en burgers. en is de voorzitter onpartijdig. Verspreid over een aantal maanden komen burgers voor een handvol dagen bijeen om met elkaar in gesprek te gaan. Nadat de burgers de informatie tot zich hebben genomen komen ze, na vele kopjes koffie, met een aanbeveling waar iedereen binnen het beraad het mee eens is. Deze aanbeveling wordt aan de overheid gepresenteerd, waarbij een klein groepje van het beraad blijft controleren of het ook goed wordt uitgevoerd.

Met burgerberaden tackelen we twee problemen die opkomen zodra we langetermijnbeslissingen willen maken. Professor Graham SmithBritse professor of politics aan de Universiteit van Westminster. Smith doet veel onderzoek naar burgerberaden en hoe ze kunnen ondersteunen in de klimaatproblemen oplossen. stelt dat politiek de neiging heeft om voornamelijk aan de problemen te denken die nu spelen. Hierbij zoeken ze naar korte termijn oplossingen waarin er niet genoeg wordt stil gestaan bij de langetermijngevolgen. Dit komt mede door de relatief korte tijd die tussen verkiezingen zit. Als partijen plannen willen uitvoeren, moeten ze dat binnen hun verkiezingstermijn doen, aangezien ze bij de volgende verkiezing het risico lopen ‘de macht te verliezen’. Daarbij kan het winnen van verkiezingen een doel op zich worden, met als risico dat partijen alleen beleid maken waarvan we nog binnen hun termijn positieve effecten zien en de lastige keuzes vooruitschuiven.

Vanaf de andere kant van de planeet is filosoof Roman KzarnicAustralische filosoof en professor aan Oxford. Kzarnic focust zich op onderzoek in hoe we goede voorouders kunnen zijn. het eens met deze analyse en voegt hij nog een probleem toe: binnen de democratie zijn er krachtige machten die veel voordelen halen uit de huidige problemen. Voor sommige groepen is het kortetermijndenken juist zeer winstgevend, vaak door geld en macht. Dit kan ervoor zorgen dat ze niet mee willen denken aan een langetermijnoplossing of deze zelfs saboteren. Een voorbeeld hiervan is Shell; ze investeert nog steeds in nieuwe olie- en gasvelden en is actief bezig om landen te overtuigen hiermee akkoord te gaan.

Doorbreek het korte termijn denken

Burgerberaden doorbreken de macht van het kortetermijndenken. Ze hebben als doel om samen, door middel van geïnformeerde discussies, tot een oplossing te komen die voor iedereen werkt. Doordat burgers geloot worden en geen herverkiezing door hoeven te maken, zijn ze vrij om hun mening te vormen. Daarnaast kunnen politieke partijen en lobbyisten geen invloed uitoefenen op de keuzes van het beraad, waardoor er ongestoord gewerkt kan worden aan een langetermijnoplossing.

Daarbij hebben burgerberaden nog andere voordelen. Als een burgerberaad goed wordt uitgevoerd, voelen de betrokken burgers zich meer verbonden met hun medemens en de overheid. Het kan heel goed dat je als deelnemer aan tafel komt met iemand uit een ander deel van Nederland, met een totaal ander beroep en zelfs een andere levensvisie. Deze diversiteit zorgt er juist voor dat ieder vanuit hun eigen perspectief naar het probleem kan kijken en bijdragen aan de oplossing. Ook geeft het burgers een kijkje onder de motorkap van het democratische proces. Want laten we eerlijk zijn, met zijn allen een goed onderbouwde keuze maken is lastig. Met dit proces ontstaat er meer wederzijds begrip tussen politici en burgers.

Het kan nu!

Het mooiste aan deze nieuwe uitbreiding van de democratie is dat het geen verre toekomstdroom is. Tijdens het schrijven van dit artikel kwam het nieuws naar buiten dat Nederland op landelijk niveau een burgerberaad krijgt over consumptie & klimaat. Maar zelfs met deze ontwikkeling loopt Nederland achter op de Europese trend. In 2019 riep de Franse president Macron een burgerberaad samen om de bevolking te laten beslissen over hoe ze op een eerlijke manier de Co2-uitstoot kunnen verminderen. Katholiek Ierland koos in 2018 voor een burgerberaad om één van haar meest polariserende onderwerpen te bespreken: de legalisering van abortus.

Met deze ontwikkelingen is het hek van de dam; burgers krijgen steeds vaker het recht om mee te beslissen bij de belangrijke lange termijn keuzes van het land. Hiermee creëren we een nieuwe vorm van democratie waarin politici en burgers met elkaar vormgeven aan onze toekomst. Naast het aankomende burgerberaad is het tijd voor een samenkomst over kernenergie. Een samenkomst waarin we eerlijk en neutraal naar de kansen en problemen gaan kijken. Daarna rest ons nog maar één vraag: Wat is het volgende onderwerp waar wij als burgers over willen beslissen?