Hoe ethisch en duurzaam is het eten van insecten?

25-06-2018

Hessel Hoekstra

Mijn opleiding biologie organiseerde ooit na het tentamen biodiversiteit de biodiversiteitsborrel. Naast de gebruikelijke biertjes, frisdrank, chips en nootjes, stonden er ook schalen met gefrituurde sprinkhanen en gedroogde meelwormen. Er was lef nodig om het te proberen. En om eerlijk te zijn smaakte het best prima. In de westerse wereld worden insecten nauwelijks gegeten, maar in de rest van de wereld wel. Ze zitten vol met eiwit, bevatten weinig vet, zijn efficiënter te kweken dan grote dieren en zouden minder lijden als ze gedood worden. Zelfbenoemde voedselgoeroes onthalen insecten als dé nieuwe vleesvervanger. Maar in hoeverre klopt dit?

Dat de vleesindustrie enorm vervuilend is, dat wisten we al. Voor een kilo rundvlees is zo’n 15.000 liter water nodig. Een kilo kip verbruikt zo’n 4.000 liter. Daar komt ook nog eens uitstoot van CO₂ bij (afhankelijk van het soort vlees 5 tot 50 kilo CO₂ per kilo vlees). Hoe zit dat met insecten? Het goede nieuws voor insectenliefhebbers is dat er voor een kilo insecten minder water nodig is of  CO₂ wordt uitgestoten. Het slechte nieuws is dat de meeste plantaardige producten minder water verbruiken en ook minder CO₂-uitstoot veroorzaken.

De belasting op het milieu is afhankelijk van het soort insect. Zo zijn krekels makkelijker te kweken dan bijvoorbeeld meelwormen. Insecten hebben een snelle stofwisseling waardoor ze voedsel makkelijker in eiwitten om kunnen zetten. Ook hebben insecten een betrekkelijk korte levensduur. Waar koeien en varkens na een paar maanden geslacht worden, zijn de meeste insecten binnen enkele weken al klaar voor consumptie.

Echter, in tegenstelling tot koeien, varkens en kippen, moeten insecten constant warm gehouden worden om te blijven groeien. Dit constant warm houden kost veel energie. Ook hebben insecten zelf voedsel nodig om zich te kunnen ontwikkelen. De energie die gestoken wordt in het kweken van planten voor de consumptie van deze insecten, zou ook gebruikt kunnen worden het kweken voor plantaardig voedsel voor mensen.

Milieuoverwegingen zijn niet de enige redenen waarom er voor een vegetarisch of veganistisch dieet gekozen kan worden. Ook om ethische redenen kan iemand afzien van dierlijke voeding. Regelmatig duiken er filmpjes op waarin medewerkers van slachthuizen varkens ernstig mishandelen voordat ze gedood worden. Het leed van de varkens is duidelijk zichtbaar en de verontwaardiging achteraf is groot. Hoe zit dat met insecten? Nu is het lastig om te bepalen hoeveel pijn een insect daadwerkelijk kan voelen; de zenuwstelsels van insecten zijn doorgaans een stuk minder complex dan die van zoogdieren of vogels.

Wel is de vraag in hoeverre insecten een bepaald bewustzijn hebben. Zijn ze in staat tot het voelen van pijn? Of is een pijnreactie slechts instinct dat reageert op bepaalde impuls? Kunnen insecten nadenken? Op deze vragen zijn eigenlijk geen antwoorden. Om insecten te doden, worden de diertjes over het algemeen ingevroren. Verschillende instanties zijn echter verdeeld over hoe pijnloos deze manier van doden is.

Omdat insecten verder van mensen afstaan dan zoogdieren en vogels, wordt het doden ervan ook als minder moreel verwerpelijk gezien. Zeg nou zelf? Het is toch veel makkelijker om een vervelende mug in je slaapkamer dood te slaan dan om een varken dood te slaan als die je nachtrust opeens verstoort? Voor sommige mensen is het echter totaal onethisch om welk dier dan ook te doden. Maar over het algemeen is dit veelal een persoonlijke kwestie

Hoewel insecten als voedingsbron zeker een beter alternatief vormen voor de meeste dierlijke producten, blijkt dat plantaardig voedsel alsnog duurzamer en ethischer is. Maar waar koeien, kippen en varkens al duizenden jaren gefokt worden, is de markt voor het eten van insecten pas enkele tientallen jaren in opkomst. Dit betekent dat er zeker ruimte is voor innovatie van de insectenkweek en dat er in de toekomst nog genoeg kansen zijn om ook deze branche duurzamer en ethischer te maken.