Hèhè, de eindexamens zijn voorbij! Tot vorige week zat examinerend Nederland nog te ploeteren in de schoolbanken. Maar wat krijgen die scholieren nu allemaal voorgeschoteld? De redactie van OverDWARS maakte de examens. We plukken er een aantal noemenswaardige vragen tussenuit.

door de redactie van OverDWARS

Examen aardrijkskunde – havo
door Sjors van Broekhuizen

Hmm, interessant! En al helemaal als je de antwoorden erbij pakt. Het antwoord op de eerste vraag stelt dat West-Europese landen investeerden in infrastructuur om grondstoffen, delfstoffen en landbouwproducten uit Afrika te halen. Dit leverde – volgens het antwoordmodel – geen bijdrage aan de Afrikaanse economische ontwikkeling, omdat:

• de steden niet door (spoor)wegen met elkaar werden verbonden;
• de infrastructuur werd vernield tijdens postkoloniale conflicten;
• en de infrastructuur onvoldoende werd onderhouden.

Opmerkelijk dat hier niks wordt genoemd over economische uitbuiting ten koste van de kolonies en ten bate van het rijke Westen.

Op de tweede vraag zijn de ‘correcte’ antwoorden:

• Het geboortecijfer en –overschot moet dalen (demografisch).
• Conflicten moeten worden beëindigd (politiek).
• Er moet meer good governance zijn (politiek).
• Corruptie moet worden teruggedrongen (politiek).

Dit is link. Bij het lezen van het antwoord alleen ligt het risico op de loer om onze oplossingen op Afrika te projecteren. Het aanhouden van zo’n Westerse maatstaf is ouderwets. Gezien het belang van een gelijkwaardige basis bij ontwikkelingssamenwerking had het geen kwaad gekund om hier ook nog aandacht aan te besteden.

Examen economie – havo
door Lynn van Calmthout

Ook in Nederland zou invoering van een vettaks interessant kunnen zijn. Het percentage overgewichtigen stijgt al jaren, onder andere door het brede aanbod van goedkope vette happen uit automatieken, stations en kantines. We vergeten allemaal wel eens iets mee te nemen van huis, om vervolgens alleen te kunnen kiezen uit patat, kroketten, en burgers – ook niet per se fijn voor onze dierenvrienden. Meer variatie in aanbod en kleinere prijsverschillen zorgen dat je op zijn minst zelf kunt kiezen of je dan gezond of ongezond inkoopt. Gevaar hierbij is uiteraard wel dat armere huishoudens überhaupt geen maaltijd meer kunnen betalen…

Examen wiskunde – vmbo GL en TL
door Sjors van Broekhuizen

Vraag 10 vraagt om een simpele deelsom: 12/80.000 en 2.500/8.000.000. Hieruit blijkt dat 1938 maar 0,15 meter snelweg voor elke auto te bieden had en 2014 het dubbele: 0,31 meter. Een toename dus, van de hoeveelheid weg per auto.

Kunnen we dit getal aanhalen in discussies over meer of minder snelwegen? Helaas niet echt. 1938 vonden nog niet zo veel mensen het nodig om elke dag van thuis naar hun werk 50 kilometer verderop te rijden. De oplossing? Dichtbij je werk wonen, het openbaar vervoer nemen en last but not least: veel meer op afstand doen. De toepassing van videoconferenties en thuiswerken is gemakkelijker dan ooit.

Vraag 12 is een hele leuke. Hoeveel schiet je nou op met 130 km per uur? Laten we gaan rekenen. 120 km per uur betekent 120 km/3600 seconden. We hebben 14,7 km, dus we delen alles door 120 en vermenigvuldigen het met 14,7. De uitkomst is dan dat we 441 seconden over dat stuk doen. Met 130 km per uur kom je met dezelfde berekening op 407 seconden uit. De verhoogde maximumsnelheid levert op dat stuk dus 441 – 407 = 34 seconden op. Gefeliciteerd, VVD, 34 seconden winst ten koste van 3 keer zoveel verkeersdoden en een buitensporige toename van schadelijke fijnstofgehaltes in de lucht!

Examen scheikunde – havo
door Hessel Hoekstra

Verder met auto’s. In het scheikunde-examen zit een reeks vragen over de ‘groene’ airbag. Daarbij wordt gesteld dat er een nieuw model airbags in 2012 door één autofabrikant in productie is genomen die op een andere manier werkt, en daarom beter voor het milieu is. Voordat er een botsing plaatsvindt, is de airbag gevuld met waterstof, zuurstof en argon. Tijdens een botsing wordt een ontstekingsmechanisme geactiveerd. Hierdoor reageren de zuurstof- en waterstofmoleculen met elkaar en vormen waterdamp. Het mengsel van waterdamp en argongas vult de airbag razendsnel, waardoor hij een klap op kan vangen.

De vragen zelf gaan puur in op de reactie tussen de verschillende gassen en de hoeveelheid gas die ontstaat. Wat ik als DWARSer echter heel erg mis in deze reeks vragen, is de uitleg (of de vraag) waarom de vorige airbags dan niet groen genoeg zouden zijn, en waarom deze dat wel zouden zijn. Zuurstof, waterstof, water en argon zijn allemaal zeer onschuldige stoffen, die in verschillende concentraties in onze atmosfeer voorkomen, en totaal niet giftig.

Na enig onderzoek stuitte ik op het antwoord: de vorige airbags waren gevuld met natriumazide (NaN3), dat na een ontstekingsmechanisme wordt omgevormd tot natrium (Na) en stikstofgas (N2). Nu is stikstofgas niet heel schadelijk (het grootste deel van onze lucht is ermee gevuld), maar natriumazide wel. Deze stof is zeer giftig voor dieren en werkt op dezelfde manier als koolmonoxide. Wanneer dit gas op grote schaal vrijkomt, kunnen er veel dieren sterven, waardoor ecosystemen volledig ontregeld kunnen worden.

Helaas is er nog maar één fabrikant de groene airbags maakt. Ook rijden er nog genoeg auto’s rond die voor 2012 gemaakt zijn. Laten we hopen dat meer fabrikanten op deze nieuwe airbag overstappen om de mensheid, de ecosystemen, en de wereld te redden.

Examen geschiedenis – vwo
door Fleur Zantvoort

Bron 7 (ingekorte versie):

In 1844 heeft J.C. Baud, minister van koloniën, een gesprek met koning Willem II over de indiening van een voorstel om onderwijs te geven aan de inlandse bevolking op Java (Indonesië):

Ik kon in hetgeen de koning zei, geen zweem bespeuren van de overtuiging dat de tegenwoordige bezetters van Java slechts werktuigen zijn in Gods hand om beschaving te verspreiden. Zijne Majesteit (..) scheen te vrezen dat men van lieverlede zou afwijken van het principe dat men de Javaan onkundig houdt om hem gemakkelijker te regeren en dienstbaar te maken aan ons financieel belang. (..) Ik sprak van de aandrang waarmee het Bijbelgenootschap (…) scholen verlangde, en van de ontevredenheid die bij onze confessionelen bestaat dat het gouvernement Javanen slechts beschouwt als koffie- en suikerproducenten en niet als wezens wier beschaving aan onze zorg is toevertrouwd.

Deze vraag gaat over de rol van Nederland als kolonisator in Indonesië. Vooral interessant hierbij is de bron. Hoewel de iets minder mooie kanten van onze geschiedenis in de examenstof zelf enigszins onder het tapijt worden geschoven, ziet ook het CITO nu blijkbaar in dat het hoog tijd wordt om de Nederlandse gruweldaden in de voormalige koloniën te erkennen. Zo komt in deze bron duidelijk naar voren dat het idee dat kolonisatie een manier was om civilisatie te verspreiden en welvaart te brengen naar de koloniën slechts een farce was, en dat de Nederlandse overheid de Javanen niet als mensen beschouwde, maar slechts als instrumenten voor het behartigen van Nederlandse economische belangen.

Examen filosofie – vwo
door Lynn van Calmthout

We hebben allemaal wel eens een soortgelijke gedachtegang gevolgd: hoe kan ik zeker weten dat de wereld om mij heen bestaat, leef ik in een Sims-achtige simulatie? In deze opgave presenteert spiritueel auteur McKenna de enige mogelijke zekerheid in het leven: Ik Ben – vergelijkbaar met Descartes’ Ik denk dus ik ben en de zekerheid dat de hoofdpersoon uit The Truman Show op zijn minst zelf bestaat.

Maar wat betekent een dergelijk wereldbeeld voor het dagelijks leven? Welke verplichting kun je nog hebben tegenover je medemens als je eigenlijk niet overtuigd bent van zijn bestaan? Als de hele wereld alleen maar om jou draait, is er geen enkele reden om anderen niet te vermoorden of het klimaat niet te verwoesten, laat staan om te gaan werken of belasting af te dragen. Natuurlijk zou je wel opgepakt worden door de ‘filosofische zombies’, maar dat is allemaal maar schijn. Toch?

Examen geschiedenis – havo
door Fleur Zantvoort

In het havo-eindexamen geschiedenis ontbreekt nuance. De Koude Oorlog is een van de drie belangrijkste examenonderwerpen. Bij het vwo komen daarbij de Vietnamoorlog, de Koreaoorlog en Angola aan bod. Het CITO besloot echter dat dit deel voor de havo overbodig wordt. Het geeft dus een vertekend beeld van deze periode, zonder aandacht voor de minder prijzenswaardige activiteiten van de VS. Helaas weten ook de examenvragen hier weinig nuance in aan te brengen. Zo verwijst vraag 22 naar een fragment van het dagboek van Truman – en geeft dus een duidelijk Amerikaans perspectief op de Koude Oorlog – en wordt ook in vraag 24 gevraagd naar ‘het westerse vijandbeeld van de Sovjet-Unie’. Het perspectief van de Sovjet-Unie en de minder leuke feitjes over het Westerse beleid komen echter niet aan bod.

Examen biologie – vwo
door Hessel Hoekstra

In het vwo-examen biologie zit een opdracht over het kweken van tong. Daarbij wordt beschreven dat verzilting een groot probleem is bij landbouwgrond in de Nederlandse kustgebieden. Wanneer grondwater wordt onttrokken, wordt het aangevuld met zeewater, wat de zoutconcentratie verhoogt. Met een te hoge zoutconcentratie in de bodem kunnen eetbare planten vaak minder goed groeien. Ontzilten is duur en onpraktisch, en daarom moet men andere oplossingen bedenken. Zo kan men deze grond onder laten lopen, en natuurlijke bassins aanleggen waar slibtongen gekweekt worden. Hierdoor wordt wildvang tegengegaan, en kan men alsnog voedsel verbouwen op deze grond.

Met dit onderwerp is een probleem. Met een groeiende vraag naar voedsel kun je je afvragen of het wel duurzaam en efficiënt is om de productie van plantaardig voedsel te vervangen voor de productie van dierlijk voedsel. Vooral omdat slibtongen roofvissen zijn, en zelf ook dierlijk voedsel (wormen, kleinere vissen en schelpdieren) eten. Daardoor gaat er veel biomassa verloren in de productie van vis.

Eén van de deelvragen gaat gelukkig over hoe men de productie van vis kan verduurzamen. Dat kan door de slibtongen geen vismeel (vermalen resten van dode vis) te voeren, maar zagers (wormen). De vissen waar vismeel van gemaakt wordt, eten zelf ook dierlijk materiaal. Daarom is het duurzamer om ze plantenetende wormen te voeren.

Wat wel in de tekst bij vragen aangedragen wordt, en wat ik erg goed vind, is de suggestie dat men niet alleen slibtongen kweekt, maar dat er ook de mogelijkheid is om zeewier en schelpdieren te kweken. Schelpdieren leven zelf van plantaardig materiaal, waardoor er minder biomassa verloren gaat, wat duurzamer is. De productie van zeewier moedig ik alleen maar aan, zeker wanneer men creatief moet zijn met beperkte middelen.

Examen Nederlands – havo en vwo
door Suzanne Kraaij

De eindexamens Nederlands komen objectief over, maar na goed bestuderen blijkt een linkse tendens zichtbaar. Een reden voor GL’ers de examens te prijzen?

Er waren twee dingen die mij opvielen:

1. Het geven van de schuld aan de politiek

Het vwo-examen begint met een tekst van Rutger Bregman, een linkse activist en schrijver voor De Correspondent, die in zijn tekst beweert dat de negatieve invloed die arbeidsmarktveranderingen op de maatschappij hebben (o.a. meer burn-outs en depressies) een direct gevolg zijn van politieke keuzes. Vervolgens wordt in de tekst over huwelijksproblemen van Sylvie en Rafaël van der Vaart al voorzichtig beweerd dat voor politici het bekritiseren van normen gevaarlijk is, en zij dit dan ook niet snel doen (ook enigszins geformuleerd als beschuldiging).

Een laatste tekst in het vwo-examen stelt dat alleen een politieke keuze voor vrede kan leiden tot welvaart en veiligheid, en dat de keuzes die de afgelopen jaren zijn gemaakt hier niet aan hebben bijgedragen.

De aantijgingen richting de politiek blijven iets minder bescheiden in het havo-examen; zo zou in geen enkele beroepsgroep zo veel worden gelogen als in de politiek, aldus een tekst van Ekkelenkamp Bulnes in het NRC. In een tekst over politieke beslissingen over eten (bijv. de burgemeester van New York die de verkoop van frisdranken in bekers van meer dan een halve liter verbiedt), is het het volk dat kwaad wordt op de politiek om hun bemoeizucht, maar de schrijver meent dat dit onterecht is en dat de bemoeizucht van politici in dit geval positief is. In ieder geval gaat ook deze tekst ervanuit dat maatschappelijke fenomenen het resultaat zijn van politieke keuzes.

2. Het geven van de schuld aan rechtse politiek.

De teksten zijn opvallend links in die zin dat de keuzes van rechtse politici worden bekritiseerd. Over het vrije-markt-denken (Bregman) wordt letterlijk een citaat van Rutte gegeven en bekritiseerd: “Dé manier om kwijt te raken wat we hebben, is vast te houden aan wat we hebben”. Vervolgens vraagt het examen aan de leerlingen de zin te kiezen die de hoofdgedachte het best weerspiegelt.

Ook faalt de (rechtse) politiek volgens het examen in het exporteren van veiligheid: “De 105 cijfers bewijzen onverbiddelijk dat deze staten minder buitenlandse investeringen en ontwikkelingshulp aantrekken, na burgeroorlogen tot twintig jaar terugvallen in economische ontwikkeling, veel slechter scoren in het realiseren van de millenniumdoelstellingen, zakken op mensenrechtenlijstjes en economisch niet meer aantrekkelijk zijn voor ons.”

Examen Engels – vwo
door Maaike van der Woude

Ik herinner mij Engels als een bijzonder links vak. Dat komt voornamelijk door mijn oude Engels leraar die nogal links was. Ik vond Engels een heerlijk vak, niet alleen doordat deze leraar het grootste deel van de lessen gebruikte voor grappige verhalen, ook veel van wat we moesten lezen was erg boeiend. Nu dit vwo-examen Engels: wat me als eerst opvalt is dat sommige vragen in het Nederlands worden gesteld en sommige in het Engels, wat nogal willekeurig en verwarrend is. Deze Engelse vragen wijken niet op duidelijke punten af van de Nederlandse.

Het tweede wat me opvalt is dat de eerste tekst op sarcastische wijze over de nutteloosheid van economen praat. Ze vragen wat je denkt dat de mening van de schrijver is over quotes van anderen. In tekst vijf wordt er nogal laatdunkend gesproken over de republikeinen en gaat het over vrouwen op de werkvloer. Tekst zes gaat over hoe we moeten definiëren wat groei is en of we de economie moeten definiëren met de veronderstelling dat er altijd groei moet zijn en of dat ten koste mag gaan van de ecologie. Natuurlijk waren er ook in dit examen krom gestelde vragen. Maar al bij al een typisch examen Engels, met interessante teksten.