Dorst naar vrede: Waterproblematiek in de Gazastrook

13-04-2017

Gijs Broere

Onder welke omstandigheden wordt het een bevolking verboden te drinken? De Gaza als case-study.

door Jonathan van Varik, lid van DWARS-Commissie Internationaal

Vertegenwoordigers van de landen zullen zich nooit hardop verzetten tegen het helpen van mensen. Binnen de internationale gemeenschap zijn er vijanden en vrienden, maar deze formeel betekenen deze enkel conflicten tussen vertegenwoordiger en vertegenwoordiger, of overheid tegen overheid. Het internationale oorlogsrecht verbiedt alle actie die is gericht tegen wie hierbuiten valt. Onschuldige burgers mogen nooit het slachtoffer worden van een conflict tussen regeringen. Het is aan de internationale gemeenschap om de handhaving van deze regels te controleren.

Sommige internationale conflicten zijn zó verhit, dat de naleving van mensenrechten en internationale verdragen kan rekenen op afstand, in plaats van bijval. Het Israël-Palestinaconflict behoort tot deze categorie. Beschuldigingen van het breken van het oorlogsrecht zijn wederzijds en elke poging tot vrede lijkt zinloos. De vijandigheid tussen Israël en Palestina is nog sterker in Gaza; de invloed van het extremistische Hamas is voor Israël een doorn in het oog. Raketaanvallen vanuit Gaza werden meermaals bestraft met Israëlische militaire interventies. Er is nog altijd geen zicht op toenadering tussen Hamas en Israël.

“Nog geen zicht op vrede”

De Israëlische regering voorzag dat een vrije stroom van goederen Hamas in de kaart zou spelen. In 2007 besloot men daarom tot een blokkade van Gaza. Alle goederen die mogelijk gebruikt konden worden voor militaire doeleinden mochten enkel in beperkte mate worden geïmporteerd. Een organisatie, de Gaza Reconstruction Mechanism (GRM) kreeg het internationale mandaat om alle goederen te controleren op een mogelijke militaire toepassing. Wederopbouwprojecten en fabrikanten moesten ook worden gekeurd. De bedoeling was dat de GRM zou zorgen dat de wederopbouw van Gaza vreedzaam zou verlopen. De GRM kreeg het recht om goederen met militair potentieel, zogenaamde ‘dual-use goods’, te blokkeren. Een meerderheid van de goederen bestemd voor de wederopbouw van Gaza wordt sindsdien geblokkeerd en projecten met betrekking tot wederopbouw van infrastructuur, sanitair en waterzuivering zijn ernstig vertraagd.

De noodzaak van goede voorzieningen werd intussen alleen maar groter. Herhaaldelijke militaire interventies van Israël – de meest recente in 2014 – beschadigden de bestaande voorzieningen. Na de verwoesting van de grootste waterzuiveringsinstallatie van Gaza-stad is de waterzuiveringscapaciteit véél te klein voor een bevolking van 1.8 miljoen. Andere sanitaire voorzieningen draaien niet op volle capaciteit door een tekort aan energie. De oorzaak van dit tekort is de verwoesting van Gaza’s enige elektriciteitscentrale in 2014. Het water dat overblijft is verontreinigd en heeft een hoog zoutgehalte.

“Enkel verontreinigd, zout water over”

Tot dusver de feiten: meer zekerheid bestaat momenteel niet in het Israëlisch- Palestijns conflict. Vorderingen zijn gemaakt, maar niettemin is de wederopbouw van Gaza verre van voltooid. Nog altijd ontbreekt het de bevolking van Gaza aan sanitaire voorzieningen. De watervoorziening van Gaza is al tientallen jaren een probleem en de blokkade en de interventies hebben dit probleem versterkt. Volgens Oxfam leven 1.8 miljoen inwoners van Gaza zonder schoon water. Oxfam verkondigt dat er sprake is van een heuse watercrisis. Het grondwater is vuil en zout, zuivering is onvoldoende en het vervoer van water is inefficiënt; 40% gaat verloren door de slechte staat van de waterleidingen. Volgens EWash (The Emergency, Water, Sanitation and Hygiene Group, red.) is het enige zoete drinkwater het water dat wordt aangevoerd met grote trucks. Dit water is aanzienlijk duurder dan het verontreinigde leidingwater. Het is voor de verarmde bevolking van Gaza noodzakelijk dat er goedkoop en schoon drinkwater beschikbaar komt. De reguliere waterzuivering moet weer gaan draaien.

De oorspronkelijke goede bedoelingen van de GRM schieten echter tekort. Oxfam beschuldigt de organisatie van een ongestructureerde keuring van de voorbijkomende goederen. Israëlische beambten nemen te veel tijd voor de keuring, en vellen onberedeneerde en willekeurige oordelen. Oxfam verwijt dat de GRM wordt gebruikt als een dwangmiddel, een verlengstuk van het Israëlische buitenlandse beleid. Dit heeft te maken met de organisatie van de GRM. Hoewel de organisatie wordt gezien als een samenwerking tussen verschillende landen, valt de keuring van ‘dual-use items’, van projecten en van betrokkene commerciële partijen, onder de Israëlische regering. Israël voert dus de boventoon in de toewijzing van herstelwerkzaamheden.

“Broodnodige materialen worden geblokkeerd”

EWash schat dat 70% van alle materialen benodigd voor wederopbouw van de watervoorziening wordt aangewezen als ‘dual-use’, en zodoende wordt geblokkeerd. Daarnaast worden goederen en gecontracteerde leveranciers in toenemende mate afgekeurd. Het vertragen en afwijzen van producten heeft grote gevolgen voor wederopbouwprojecten in Gaza. Palestijnse ondernemers zijn veel tijd en geld kwijt aan het aanpassen van bouwtekeningen en het selecteren van nieuwe goederen en materialen. De kosten van projecten van wederopbouw worden hoger en hoger en het resultaat wordt minder.

Geen volksvertegenwoordiger of overheid wenst een onschuldige burger toe te lijden aan diarree of huidproblemen. Iedere betrokken partij houdt zich blind. Israël eigent zich het volledige recht toe haar eigen veiligheid te verdedigen. De invloed van Israël over de wederopbouw van Gaza leidt tot een verergering van een bestaande crisis. De geschillen tussen Hamas en de Palestijnse Autoriteit maken verdere coördinatie van de wederopbouw nóg moeizamer dan dat deze al is. De Verenigde Naties weten niet hoe ze moeten reageren en blijven stil. Ondertussen leeft de bevolking van Gaza in omstandigheden die haaks staan op de Rechten van de Mens. Het is belangrijk dat er een oplossing gevonden wordt voor een probleem dat een hele bevolking treft: iedereen heeft water nodig, sanitair is géén overbodige luxe en fouten van het verleden moeten worden hersteld. De zuivering én infrastructuur van water in Gaza moet zo snel mogelijk worden gerepareerd.

“rechten én de gezondheid van alle mensen zijn het doel”

Wat is de eerste stap? Het ontbreekt niet aan de wens voor een gezond Gaza. Wat wél ontbreekt is de wens de verantwoordelijkheid van het lijden van 1.8 miljoen te erkennen. Iedere partij treft blaam; Israël strooit te vrijelijk met het predicaat ‘dual-use’, Palestina is uit zichzelf niet sterk genoeg om problemen op te lossen en de Internationale Gemeenschap lijkt niet bereid de problemen aan te kaarten. De bevolking van Gaza heeft natuurlijk niets aan de beschuldigingen aan het adres van volksvertegenwoordigers. Het is belangrijk te erkennen dat de huidige aanpak niet werkt, én om iets aan de situatie te doen. Oxfam beoordeelt het functioneren van de GRM en vindt dat er actief gezocht moet worden naar een beter alternatief. Oxfam benadrukt ook dat de verantwoordelijkheden voor internationale problemen als deze moeten worden gedragen door alle landen. Ieder land, ook Nederland, moet helpen het lijden van de inwoners van Gaza te verlichten. Iedereen moet de verantwoordelijkheid over problemen erkennen en streven naar een blijvende vrede tussen de partijen. Het erkennen en aankaarten van verantwoordelijkheden is de eerste stap. De rechten én de gezondheid van alle mensen zijn het doel.

Bronnen
Oxfam, ‘Treading Water: The worsening watercrisis and the Gaza Reconstruction Mechanism’, February 2017.

EWash, ‘Let it flow: How the Israeli blockade has brought Gaza to the brink of a water and sanitation disaster’, march 2016.