Bestaansonzekerheid ondermijnt de democratie

25-09-2022

Gijs Broere

Ik ben klaar met de manier waarop er in dit land met armoede en bestaansonzekerheid om wordt gegaan. Nog steeds zijn te veel mensen, waaronder het huidige kabinet, doordrongen van het idee dat armoede een eigen verantwoordelijkheid is. Als het kabinet door had gehad dat armoede iedereen kan overkomen en niet je eigen schuld is, had het de huidige koopkrachtcrisis niet met zo weinig urgentie benaderd.  Minister Kaag zou alles op alles hebben gezet om met oplossingen te komen. Uitspraken als, ‘we moeten accepteren dat we collectief armer worden’, en ‘we willen de markt niet verstoren’ getuigen van een wereldvreemde en elitaire opvatting over armoede. Rutte IV verwaarloost de reële problemen van miljoenen mensen.

Door: Hendrik Boven

Het kabinet is nu gelukkig gedeeltelijk om. De ministerraad stelde een prijsplafond in en gaat veel energiekosten op die manier compenseren. Maar dit is alleen gerealiseerd door politieke druk en aandringen vanuit de samenleving en oppositie. Op eigen initiatief had het kabinet deze maatregelen nooit genomen, terwijl het nota bene een grondwettelijke taak is voor de overheid om voor bestaanszekerheid te zorgen. Als Rutte deze taak serieus had genomen, had het kabinet proactief de problemen geïdentificeerd – de huidige koopkracht- en energiecrisis zien we al een halfjaar aankomen – en was het eerder met toereikende maatregelen gekomen.

Zorgen voor bestaanszekerheid is niet alleen reageren op problemen en een poging doen die te genezen. Het is voorkomen dat die problemen überhaupt ontstaan. Het is niet één dag voor Prinsjesdag met maatregelen komen die al veel eerder genomen hadden moeten worden. En het is ook niet wachten met maatregelen omdat je “de markt niet wil verstoren”. Het mag nooit zover komen dat burgers moeten vrezen dat ze hun rekening niet kunnen betalen, dat ze te weinig kunnen eten en dat ze dakloos worden. De overheid behoort nog altijd ten dienste te staan van de burger en moet bestaanszekerheid voorop stellen: als er ook maar één aanwijzing is voor een mogelijke bestaanszekerheidscrisis, moet een overheid daar direct op reageren.

Helaas heeft het neoliberale beleid van Rutte de afgelopen tien jaar afbreuk gedaan aan de bestaanszekerheid. Dit hoef ik niemand meer uit te leggen. Toch wil ik benadrukken hoeveel schade de sloop van het basisbestaan veroorzaakt. Niet alleen materiële en emotionele schade bij de verwaarloosde groepen, wat überhaupt schandalig is. Maar ook schade in vertrouwen: het vertrouwen dat de hoeksteen is voor een functionerende democratische rechtsstaat. Vertrouwen zonder welke we de klimaatcrisis, de stikstofcrisis, de opvangcrisis en al onze andere crises niet op kunnen lossen. Daarom is bestaanszekerheid de nummer één taak voor de overheid: zonder bestaanszekerheid kún je niet de grote problemen oplossen die nu of in de toekomst tot maatregelen dwingen.