Als je bevrijder je bezetter is, 70 jaar later

11-09-2015

Gijs Broere

Victory Day. Een feestdag voor de een, een dag van verdriet voor de ander. Op 9 mei 1945 werd Nazi-Duitsland deels ‘bevrijd’ door de Russen, zo ook de Baltische Staten. Op 9 mei 2015 stond ik met mijn medestudenten in Riga tussen 200.000 Russische Letten op een plein waar geen Letse Let die avond durfde te komen.Op twee Letse Letten na: beiden Antropologie studenten die voor het eerst bij deze ‘feestdag’ waren.

Door Iris Nibbering

Een van hen vertelde dat ze het vieren van 9 mei persoonlijk opvat – een belediging. Alsof al het onrecht dat in de Sovjetperiode de Letten is aangedaan er niet is geweest. Alsof Letland en Rusland beste vrienden zijn. De studenten vertellen ook over de angst voor eenzelfde gebeurtenis als in de Oekraïne, bij de Krim. Deze angst is niet ongegrond. In Riga is meer dan 60% van Russische afkomst en er zit een groot cultuurverschil tussen de Letse Letten en de Russische Letten. Dit cultuurverschil is onder andere te verklaren door de arbeidsstroom na de Tweede Wereldoorlog. Na 9 mei 1945 kwamen er veel Russische arbeiders naar Letland; van hen werd niet verwacht dat ze de Letse cultuur en taal zouden leren.

Rondlopend tussen de feestende Russen is het een vreemd idee dat vele Letten op zo’n moment binnen zitten, te wachten tot het morgen wordt, in stilte herdenkend in plaats van vierend. Het is dan ook moeilijk om niet mee te feesten vanwege de opzwepende Russische muziek en de vele dansende jongeren en ouderen. Net als dat het moeilijk is om al deze feestende Russen verwijten te maken. Je ziet veel kinderen op schouders meedeinen, jongeren met vlaggen lopen en ouderen zwaaien. De kinderen groeien ermee op, het is normaal voor hen. Net als dat de Sovjetperiode volgens sommigen normaal en ook goed was.

Het is een ingewikkelde kwestie. De Russische Letten hebben het recht om te vieren wat voor hen als een bevrijding geldt, maar veel Letse Letten voelen zich echter hierdoor in een hoekje gedreven en zijn angstig. Kan je de angst van de Letse Letten negeren, terwijl deze zo begrijpelijk is? Overal zijn Russische vlaggen en Saint-Georgeribbons te zien, Russische militaire lintjes waarmee het Russische nationalisme naar buiten wordt gedragen. Vele Russische Letten dragen rode bloemen die overal langs de weg worden gekocht, om neer te leggen bij het monument op het plein en bij foto’s van veteranen. Rode bloemen, dat is immers de kleur van de Sovjets.

Als we na een tijdje weggaan van het overvolle plein horen we plots een hoop geknal. We draaien ons allen om en zien prachtig vuurwerk. De Letse antropologen vertellen dat het is gefinancierd door Moskou.