Bijna iedereen geeft wel data aan online diensten: of het nu gaat om e-mails, back-ups, of sociale media. Wat doen die diensten met je gegevens? Kan je erop vertrouwen dat ze er goed mee omgaan? Je verwacht het misschien al. Het antwoord op beide vragen is niet geweldig. Onze afhankelijkheid van de huidige grote online diensten is een probleem. In dit artikel bespreek ik een aantal van de problemen. Vervolgens bespreek ik een aantal mogelijke oplossingen, want die zijn er gelukkig.

Door Jasper van Boven

De waarde van jouw data

Laten we sociale media als voorbeeld nemen. Sociale media verwerken allerlei waardevolle informatie, bijvoorbeeld:

• Met wie je contact hebt, en wat voor soort contact.
• Waar je woont/studeert/werkt.
• Bij wat voor groep je hoort (bijvoorbeeld doordat je veel mensen van DWARS volgt).
• Wat voor hobby’s of interesses je hebt.
• Medische informatie (bijvoorbeeld wanneer je medische informatie zoekt, of omdat je er zelf iets over deelt).

Op basis van deze informatie wordt er automatisch een profiel van jou gemaakt. Het profiel wat daaruit komt, kan gebruikt worden voor persoonlijk gemaakte reclames. Adverteerders betalen graag voor de kans om heel gericht te adverteren. Heb je interesse in huidverzorging? Dan zijn er genoeg bedrijven die je maar al te graag dingen aan willen smeren. Weet je nog niet zeker op welke politieke partij je gaat stemmen? Een paar gerichte reclames kunnen de doorslag geven. Deze manier van manipulatie is natuurlijk niet bepaald wenselijk.

Lange termijn problemen

Bedrijven mogen gelukkig niet zomaar alles met je gegevens doen. De wet beperkt welke gegevens ze mogen verwerken, en hoe. Hiermee is echter niet alles opgelost. Ten eerste zijn de huidige wetten lang niet perfect. Ten tweede weten we niet hoe de wetten in de toekomst zullen zijn. Hoe weten we of privacywetgeving over 40 jaar nog goed in elkaar steekt? Hou je precies bij welke data je overal hebt staan? Als de wettelijke bescherming ooit dreigt te verslechteren, weet je dan precies wat je overal moet verwijderen? Veruit de meeste mensen beheren hun data niet zo zorgvuldig.

Misschien beheer jij wél heel zorgvuldig met wie je data deelt. Erg goed, maar indirect komt er alsnog informatie over jou bij bedrijven terecht. Als je bijvoorbeeld een e-mail stuurt, dan ben je alsnog afhankelijk van hoe de ontvanger met die e-mail omgaat. En e-mail is maar een van de vele manieren om data te delen. Misschien ken je iemand die online back-ups maakt van Whatsapp, en dan staat jullie gesprek alsnog ergens opgeslagen. Daarnaast sta je waarschijnlijk op allerlei Facebookfoto’s, die vaak ook laten zien wie je contacten zijn en waar jullie je op dat moment bevonden. Als al die data over de jaren heen verzameld wordt, dan kan er alsnog een flink profiel van je worden opgebouwd.

Oplossing 1: minder commercie

Wat gaan we aan de problemen doen? Er is helaas geen eenvoudig antwoord. Data heeft nou eenmaal waarde, en de moderne samenleving werkt niet zonder grootschalige uitwisseling van persoonlijke data. Er is wel een mogelijke oplossing voor de lange termijn: verklein de rol van winstzoekende partijen in de digitale wereld. Als we veel meer gebruik gaan maken van niet-commerciële partijen, dan hoeven we minder bang te zijn dat onze data verkeerd gebruikt wordt. We zouden bijvoorbeeld best kunnen inzetten op non-profit sociale media, of non-profit e-maildiensten. Die diensten moeten alsnog goed beheerd worden, maar hebben tenminste geen prikkel om zoveel mogelijk data te verwerken.

Oplossing 2: weg met reclame

Op grote schaal de rol van commerciële diensten verkleinen, is nogal wat. Het zal in ieder geval niet makkelijk of snel gaan, dus het is goed om extra oplossingen te zoeken. Eén van die extra oplossingen is een nieuwe visie op reclame. Persoonlijke data is grotendeels waardevol vanwege de reclame-industrie. Als de reclame-industrie kleiner wordt, dan hebben bedrijven er dus minder belang bij om een gedetailleerd profiel van ons te maken. Daarnaast zou een samenleving met minder reclame sowieso fijn zijn. Het zou dus goed zijn om ons als samenleving in te zetten tegen de grote hoeveelheden reclame. Deels met striktere regelgeving wat betreft reclame, en deels door alternatieve verdienmodellen.

Vinden we grote maatregelen tegen reclame toch te heftig? Ook dan zijn er nog oplossingen mogelijk. We kunnen op z’n minst de hoeveelheid gepersonaliseerde reclames terugdringen. Het is namelijk niet per se nodig om reclames op personen af te stellen. Uit onderzoekt blijkt dat gepersonaliseerde reclame misschien niet zo effectief is als vaak gedacht wordt. Het voordeel lijkt vaak beperkt, en de adverteerder betaalt veel aan de bedrijven die de reclameplekken aanbieden (bijvoorbeeld Google of Facebook).

Er is een andere optie voor gepersonaliseerde reclames: zogenaamde contextuele reclames. Dat zijn reclames die op passende plekken getoond worden. Voorbeeld: via een tenniswebsite bereik je tennisliefhebbers. Die doelgroep is voor veel reclames al specifiek genoeg. Dit soort reclames zijn natuurlijk niet nieuw. Het is altijd al verstandig geweest om reclames te tonen op specifieke plekken. Als reclames dan toch moeten blijven bestaan, laat het dan op z’n minst dit soort reclames zijn. Indien nodig met strengere regels voor gepersonaliseerde reclames.

Conclusie

Data-opslag is een ingewikkeld onderwerp. De manier waarop we er nu mee omgaan is problematisch, maar er is geen eenvoudig andere keuze. Het lijkt in ieder geval goed om de rol van winstgerichte partijen in de digitale wereld te verkleinen. Daarnaast zou het goed zijn om de hoeveelheid reclame terug te dringen, met name als het om gepersonaliseerde reclames draait.

Vragen/reacties graag naar @JaspervnBvn op Twitter, of naar jaspervanboven@protonmail.com