Ik zit in de auto van Schiphol naar Groningen als het nieuws binnenkomt. Ik moet nog weer wat wennen aan de groene uitgestrekte landschappen en mijn hoofd zit nog bij alle mensen tegen wie ik gedag heb moeten zeggen in de laatste dagen. Een dag eerder had ik al gehoord dat er weer een terroristische aanslag was geweest, deze keer in Tel Aviv. Door de bezorgde berichtjes die ik kreeg werd ik weer even met mijn neus op de feiten gedrukt – de afgelopen maanden verbleef ik in een land waarin soldaten niet zonder reden het straatbeeld domineren. Toch liet ik het al vrij snel weer langs me heen gaan, want als er een ding geleerd heb in Israël en Palestina is dat het niet goed is om al te lang stil te staan bij de politieke realiteit. Je moet ook leven.

Deze keer bleek dit echter niet lang mogelijk. Terwijl ik in de auto de berichtjes op mijn Facebookpagina lees zie ik dat dr. Michael Feige, een van mijn docenten tijdens mijn semester Beer Sheva omgekomen is bij de schietpartij. Mijn gedachten gaan uit naar de vele lessen die ik met een groepje van vijf andere studenten van hem heb gehad en de indruk die hij op mij gemaakt heeft. Zijn lessen waren bedoeld om inzicht te geven in de verschillende aspecten van de Israëlische samenleving en dat lukte hem zeker. Hij benadrukte dat de nationale identiteit niet zo eenduidig was als het zionistische narratief wil doen geloven. Zo besteedde hij erg veel aandacht aan Joden die oorspronkelijk uit Arabische landen kwamen. ‘’Stel je voor’’, zei hij, ‘’dat deze Joden nu nog Arabisch zouden spreken in Israël. Zou dat geen perfecte brug zijn tussen Palestijnen en Israëli’s?’’

Verwarring
Dat juist deze man, die ook nog eens meelevend en erg vriendelijk was, omgekomen is bij een aanslag is iets waarvoor ik even geen woorden kan vinden. Mijn gedachten gaan uit naar zijn familie en vrienden. Ik ben verward. En die verwarring is iets die tekenend is voor mijn afgelopen weken in dit land. Het telkens heen en weer reizen van Palestina naar Israël, het telkens op je tenen moeten lopen wanneer het gaat om politieke kwesties en het switchen van Arabisch naar Hebreeuws wanneer ik weer door de grenscontrole ben gekomen: dit alles vergt inlevingsvermogen en een open mindset en soms is dat erg veel gevraagd. Ik begin steeds beter te begrijpen waarom zowel Israëli’s als Palestijnen vrijwel altijd zeggen niet van politiek te houden.

Reacties
Afgelopen keer nadat mijn opiniestuk over een één-staat-oplossing gepubliceerd was kreeg ik een aantal reacties van mensen. Positieve reacties, maar ook van mensen die vielen over de eenzijdigheid ervan: alsof ik, door het belichten en bekritiseren van het vreemde construct van een Joodse staat, zou willen dat er helemaal geen staat is waar Joden in kunnen wonen of zelfs dat er helemaal geen Joden zijn. Deze reacties maakten alleen nog maar meer duidelijk hoe moeilijk het is om in een land waar de gemoederen zo opgelopen zijn nog een discussie te voeren waarin ruimte is voor beide perspectieven.

De stelling dat het Israël-Palestina debat aan vernieuwing toe is, betekent dan ook niet dat de discussie radicaler gevoerd moest worden. Het is vooral belangrijk dat er andere vragen gesteld worden. In plaats van de vraag wie in het verleden het meeste heeft geleden of wie er het meeste recht heeft op het land zou het uitgangspunt moeten zijn dat er twee volken zijn die allebei vinden en denken recht te hebben op dezelfde stukken land. De realiteit is dat er één volk is die op dit moment dat recht ontzegd wordt en die, waar ze nog wel wonen op dat land, daar weinig tot geen vrijheid hebben. De vraag zou moeten zijn hoe dat onrecht ongedaan gemaakt kan worden zodat de situatie weer leefbaar wordt. Dit is voor Palestijnen een prangende kwestie, maar ook voor Israël, want een staat die zo afhankelijk is van haar beveiliging en van de steun van de Verenigde Staten is niet erg levensvatbaar.

Dat laatste is ook vandaag weer gebleken, deze keer op een manier die ook voor mij erg dichtbij kwam. Het deed me des te meer beseffen hoe anders het is om al vanaf je geboorte onderdeel te zijn van een conflict waar je haast gedwongen wordt om ofwel onderdrukker ofwel onderdrukte te zijn. En hoe dankbaar ik ben dat wij in een land leven waarin wij deze keuze zelf kunnen maken, of zelfs vaak niet eens hoeven te maken. Vorige week, toen ik verzeild raakte in een discussie over vluchtelingen besloot ik om me er maar even niet meer bezig te houden met politieke kwesties. Dat het een voorrecht is om even weg te lopen van dit soort problemen, dat is me tijdens mijn verblijf in Beit Jala maar ook vandaag maar al te duidelijk geworden. Dat we daar lang niet altijd bij stilstaan ook.

Vanavond ga ik een wijntje drinken om te vieren dat ik weer terug ben. In het Hebreeuws wordt er geproost met ‘le-chaim!’ ofwel ‘op het leven!’. Voor vanavond lijkt me dit een geschikte vervanging voor ‘proost’!