nieuws
Waterschaarste: Nederland is maar nat – en daar mogen we blij mee zijn
13-10-2016
Als je denkt aan klimaatverandering en water, dan is het eerste wat in je opkomt waarschijnlijk: stijgende zeespiegels. Terwijl we ons hier in Nederland druk op voorbereiden en maar klagen over de regen, is het makkelijk om te vergeten dat in een groot deel van de wereld water juist alsmaar schaarser is. In de toekomst kan dit verregaande gevolgen hebben op onze levensomstandigheden en (inter)nationale stabiliteit en politiek.
Klimaatverandering en waterschaarste
Waar we aan de ene kant (letterlijk) omkomen in het water, neemt aan de andere kant van de wereld het drinkwater alleen maar af, en dat terwijl de vraag blijft stijgen. Klimaatverandering leidt tot veranderingen in regenpatronen. In het ene gebied veroorzaakt dit toenemende wateroverlast en overstromingen, maar in het andere leidt dit tot toenemende droogte en verwoestijning.
Nu al hebben 780 miljoen mensen, of 11% van de wereldbevolking, geen toegang tot veilig drinkwater. Toch weten we eigenlijk bizar weinig over de hoeveelheid drinkwater aanwezig in de wereld: we hebben meer kennis over oliereserves dan over drinkwaterreserves. Best gek, als je bedenkt dat water (in tegenstelling tot olie) een van de meest fundamentele benodigdheden is voor menselijk leven.
Onder de druk van populatiegroei en veranderende regenpatronen wordt verwacht dat in 2030 de vraag naar water 40% groter is dan het aanbod, en dat de helft tot twee derde van de wereldbevolking in gebieden met waterstress woont. Inmiddels zorgt het overmatige tappen van grondwater tot de verzakking van steden, van Beijing tot Mexico Stad en delen van Californië.
Daarbij wordt voorspeld dat al in 2025 dertig landen in de wereld waterschaarste zullen kennen. En dit gaat niet alleen maar over ver-van-je-bed derdewereldlanden: ook in bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Spanje vormt waterschaarste nu al een probleem.
Waterschaarste en honger
Groeiende waterschaarste is onmiskenbaar verbonden met een ander belangrijk punt op de agenda van internationale ontwikkelingssamenwerking en keukentafelgesprekken: voedselschaarste en honger. Landbouw is verantwoordelijk voor zo’n 90% van al het waterverbruik ter wereld.
De combinatie van snelle bevolkingsgroei, een groeiende vraag naar dierlijke producten (bijzonder water-intensief) en toenemende waterschaarste kan dan ook catastrofale gevolgen hebben in de nabije toekomst.
“In landen waar sociale of etnische verschillen en armoede toch al tot onrust leiden kunnen conflicten over water de druppel zijn die de emmer doet overlopen.”
Water en conflicten
Daar komt bij dat waterschaarste steeds vaker in verband wordt gebracht met een toename in conflicten. In het afgelopen decennium waren er vier keer zoveel gewelddadige confrontaties omtrent water als in eerdere periodes. Water speelt vooral een rol in burgeroorlogen en interne conflicten: in landen waar sociale of etnische verschillen en armoede toch al tot onrust leiden kunnen conflicten over water de druppel zijn die de emmer doet overlopen.
In de context van de Arabische Lente, die zich afspeelde in gebieden waar waterschaarste zich concentreert, is de rol van water opmerkelijk. Zo was massale migratie door droogte een belangrijk antecedent van de Syrische burgeroorlog. Het begin van dezelfde burgeroorlog wordt vaak gezien als de betrapping van jongeren in Daraa, een stad in het zuiden van Syrië, op het sprayen van anti-establishment-graffiti uit woede over de corrupte verdeling van het schaarse drinkwater. Maar ook in conflicten in Egypte, Libië, Yemen, Afghanistan en Israel-Palestina speelt water een instrumentele rol.
Water en geopolitiek
Hoewel water niet per sé een aanleiding hoeft te zijn van oorlogen tussen landen; naarmate waterschaarste toeneemt wordt water in toenemende mate gebruikt als machtsinstrument en zal het ook een rol komen te spelen in geopolitieke conflicten. Terwijl veel geopolitiek nu draait om olie, zou het in de toekomst zo maar eens over water kunnen gaan. Water is bijna net zo ongelijk verdeeld over de wereld als olie, maar anders dan olie is er geen vervanging voor water.
Hoewel we in Nederland water nu nog als vanzelfsprekend zien, en eerder zullen klagen over te veel water dan te weinig, zou dit in de toekomst zomaar kunnen veranderen. Daarom is het ook in ons belang en in dat van de algehele stabiliteit in de wereld om ons nu druk te gaan maken over de toenemende waterschaarste – om over de levens van de honderden miljoenen mensen in minder bevoordeelde gebieden maar te zwijgen. Nederland is een nat land – en daar mogen we dankbaar voor zijn.
