In ‘Wat DWARSers Doen’ loop ik met DWARSers mee die een interessante baan of hobby hebben. In een gesprek gaan we de diepte in om de drijfveer erachter te ontdekken en om zo wellicht wat nieuws te leren als het gaat om hobby’s en banen. Eind januari was ik bij Baukje Harmsma over de vloer om het Tata Steel Chess Tournament te kijken, want Baukje is een gigantische fan van schaken kijken.

Als je denkt aan schaken, dan denk je waarschijnlijk aan namen als Bobby Fischer, Garri Kasparov en Magnus Carlsen. Kortweg allemaal witte mannen. Dus dat zou je misschien ook verwachten van de kijkers van de sport. In het enige schaaktoernooi waar ik zelf aan meedeed waren de deelnemers van de lokale schaakclub ook allemaal witte mannen en tussen de kijkers zat ook maar een vrouw die niet ook deel was van de organisatie. Vanuit dat perspectief kun je Baukje misschien als een uitzondering zien.

Voor de DWARSers die in de schaakgroepsapp zitten is Baukje ook geen onbekende naam. Als er een groot toernooi is zoekt ze daar altijd naar anderen om te praten over wat er gebeurt. Of het nu gaat om een bijzondere zet of om Magnus Carlsen die een spijkerbroek aan heeft – een groot taboe in schaakland – zij weet ervan en kan je er de oren over vanaf praten. Een perfect persoon om een dagje het Tata Steel Chess Tournament mee te kijken en meer te weten te komen over deze hobby.

Het is een doordeweeks dag als ik bij Baukje langs ga. Na een kort treinritje en 5 minuten lopen ontmoet ik haar bij de supermarkt, waar we eerst nog snacks halen voor een intense dag schaken kijken. Oké, misschien niet heel intens, even je verwachtingen bijstellen. Met een zak chips en veel cafeïne op zak gaan we naar haar woning toe.

Het was de vijfde ronde van het toernooi. Drie Nederlanders deden mee, dus ik kon lekker nationalistisch doen en hoefde niet echt de persoonlijkheid te weten van de schakers om te hopen dat ze winnen. Baukje vertelde me dat er wel een hoog FvD-gehalte is in de schaakwereld, dus mocht ik nog vaker schaken ga kijken, dan is het wellicht wel handig dat ik verder kijk dan het vlaggetje achter de naam. Baukje raadde Loek van Wely aan en ik weet dat grootmeester Erik van den Doel bij Partij voor de Dieren op de lijst heeft gestaan.

De eerste twee uur van het schaken gebeurt er meestal niet zo heel veel volgens Baukje. Dus in plaats van meteen naar 14 schakende mannen te kijken, liet ze een schaak-gerelateerd project zien. Ze is bezig een schaakbord om te toveren in een kapstok. Ze had het perfecte schaakbord al gevonden, nu was het een kwestie van de schaakstukken met schroeven vast te zetten zodat ze als hangers kunnen dienen. Dat gebeurt natuurlijk niet in zomaar een volgorde. Nee, ze heeft een specifiek schaakspel dat ze wil afbeelden: “the Immortal Game“. Dit is een schaakspel gespeeld in 1851 tussen Adolf Anderssen en Lionel Kieseritzky bij het London Chess Tournament, het eerste internationale schaaktoernooi. Dit was een spel gespeeld in hun vrije tijd en niet als deel van het toernooi.

Na het dagelijkse bezoek aan haar eiland in Animal Crossing zagen we dat een van de wedstrijden tot een remise was gekomen. Wat voor mij duidelijk werd is dat schaken geen snel spel is, in ieder geval niet in de klassieke vorm. In “classical chess”, zoals bij het Tata Steel toernooi in Wijk aan Zee wordt gespeeld, krijgen beide spelers ruim een uur tijd voor de eerste 40 zetten. Bij Tata Steel specifiek gaat het om 100 minuten voor de eerste 40 zetten, en 50 minuten voor alle zetten daarna. In die laatste fase krijgt een speler 30 seconden terug voor elke gespeelde zet. Het kan dus een lang spelletje worden.

De endgame van Anish Giri die Baukje aan mij wilde laten zien.

Gezien het nog wel even ging duren voor er excitement zou zijn bij het schaken, wilde Baukje me een endgameDe endgame in schaken is het laatste deel van het spel. Er zijn weinig stukken over, en spelers proberen de koning van de tegenstander schaakmat te zetten. Kleine voordelen, zoals een extra pion, kunnen groot verschil maken in de eindfase van het spel. van de eerste ronde dat toernooi laten zien. Eentje van onze landgenoot Anish Giri, die in 2023 het toernooi won en in 2024 door een tiebreak naast de titel greep. Baukje zou je alle zetten nog wel kunnen vertellen, maar op het moment dat ik dit schrijf is het alweer uit mijn gedachten verdwenen. Toch herinner ik het als indrukwekkend. Ze liet zien wat eigenlijk de enige goede zet was. Dit was niet de zet die Giri zette. Voor die zet gingen we alle mogelijke opties langs om door te gaan. Geen daarvan was ook maar dicht bij een winnende positie. Zo’n analyse van het spel van een ander had ik nog nooit gedaan, terwijl ik ook al wel eventjes schaak.

Terwijl het toernooi nog even door raasde op de achtergrond, besloten we zelf een potje te spelen. Ik probeerde vanuit mijn geheugen de enige opening te spelen die ik kende: de London. Dit ging fout. Ik speelde hem in spiegelbeeld. Althans dat probeerde ik, maar Baukje was aardig genoeg om me het opnieuw te laten proberen zodat mijn koning niet binnen tien minuten zou eindigen als koning Louis XVI in de Franse Revolutie. Zelfs met deze tweede kans werd ik uiteindelijk ingemaakt door Baukje. Hiermee bewees ze maar weer dat ze wat heeft geleerd van al het schaken dat ze heeft gekeken. Dat, of ik ben gewoon heel slecht in schaken.

Het potje schaken tussen mij en Baukje.

Uiteindelijk was er meer schaken dan het kijken van schaken op deze dag. Na het potje tussen ons hebben we nog wel de conclusie van twee potjes van het toernooi gezien, maar gezien er negentien potjes totaal waren met de qualifiers en challengers meegerekend, was dat best weinig. Wil je zo’n toernooi goed volgen, dan heb je veel aan het commentaar van de commentatoren, maar heb je bovenal veel tijd nodig. Wachtend op de trein terug naar huis dacht ik dan ook bij mezelf dat er een reden is dat dit een sport is die niet in arena’s gespeeld wordt, maar aan tafels in stille gymzalen.

Ondanks dat het niet de stadion-appeal heeft van een sport als voetbal, snap ik ook wel waarom mensen hiermee geobsedeerd raken. Het vernuft dat nodig is om zo ver vooruit te kijken als de professionele schakers kunnen is intrigerend voor iedereen die het probeert te begrijpen. Normaal zou ik wel zeggen dat ik waarschijnlijk niet al te vaak nog naar een schaaktoernooi zal kijken, maar dat is toevallig een leugen aangezien ik er eentje organiseer in mei en dus wel zal moeten kijken. Ondanks dat blijft het een mooi spel en kan ik iedereen die er geïnteresseerd in is aanraden om eens door een potje van een van de grootmeesters te lopen. Het is leerzaam en net ietsjes makkelijker de aandacht bij te houden dan een live toernooi. Al is dat ook een ervaring waar sommigen wellicht van zullen houden.