De verkiezingen zijn voorbij en het campagnecircus kan opgedoekt worden. Hoewel de officiële uitslagen pas morgen bekendgemaakt zullen worden, is het voor veel gemeenten al duidelijk hoe hun raad er de komende vier jaar uit zal zien. Maar dan beginnen de coalitieonderhandelingen pas. Wat gebeurt er de komende tijd in de gemeenteraad?

Net zoals de partijen in de Tweede Kamer een coalitie moeten gaan vormen, zo gebeurt dat ook in de gemeenteraad. Er wordt een College van Burgemeester en Wethouders (B&W) gevormd. Dit college bepaalt welk beleid er de komende vier jaar in de gemeente uitgevoerd gaat worden. Waar burgemeesters voor een periode van zes jaar benoemd worden voor de Kroon, worden de wethouders gekozen door de gemeenteraad. Afhankelijk van de grootte van de raad worden er twee tot acht wethouders gekozen.

Wel of niet meedoen met onderhandelen?
Of je als partij aan coalitieonderhandelingen wilt deelnemen is heel erg afhankelijk van de omstandigheden. In bijvoorbeeld Eindhoven, Delft en Utrecht zit GroenLinks al jarenlang in het college en zijn de lokale afdelingen relatief groot. Bij de afgelopen verkiezingen werd GroenLinks in deze gemeenten zelfs de grootste. Het zou dan raar zijn om niet opnieuw mee te dingen voor een plaatsje in de coalitie. Maar bijvoorbeeld in Maassluis heeft GroenLinks dit jaar voor het eerst meegedaan aan de verkiezingen, en hebben ze één zetel weten te bemachtigen. Als nieuwe partij is het sowieso onverstandig om direct al een coalitie aan te gaan. Je hebt als partij dan nog geen raadservaring en nog weinig ruimte gehad om jezelf als politieke speler te profileren.

Mocht je er als partij voor kiezen om coalitieonderhandelingen aan te gaan, dan zul je hoogstwaarschijnlijk een wethouder aanleveren, die zich over een bepaald onderdeel van het gemeentebeleid zal ontfermen. Soms is dit de lijsttrekker of een ander kandidaat-raadslid, maar het kan ook voorkomen dat deze van buiten de raad komt. Om een voorbeeld te geven: de huidige lijsttrekkers van de Leidse PvdA– en VVD-afdelingen waren de afgelopen raadsperiode al wethouder. Uiteraard hopen deze partijen weer in de coalitie te komen en hun lijsttrekkers opnieuw aan te dragen als wethouder.

Wat als de onderhandelingen zijn geweest?
Om een coalitie te vormen, moet je als partij veel compromissen sluiten. Dit betekent dat je niet elke belofte in je verkiezingsprogramma waar kunt maken. Die nieuwe rotonde komt er misschien niet. Die vier miljoen euro die je voor een nieuwe sporthal wilde reserveren, wordt mogelijk nog maar twee miljoen. Op zulke momenten is het belangrijk om als partij achter de keuze tot zo’n compromis te blijven staan, en de coalitie te steunen. En tegelijkertijd kan het geen kwaad om ook kritisch te blijven kijken naar de je partij en je coalitiegenoten.

Mocht je er als partij voor kiezen om niet aan de onderhandelingen mee te doen, of mislukken deze, dan kom je in de oppositie terecht. Op dat moment is het zaak om kritisch naar elk besluit van het college te kijken, en het waar nodig en mogelijk bij te sturen. Probeer beslissingen waar je het niet mee eens bent in de raadszaal aan de kaak te stellen. Of dien moties in waarvoor je (een deel van) de coalitie mee kunt krijgen. Het is een beetje zoals hoe DWARS zich tegenover GroenLinks verhoudt: steunend waar mogelijk, kritisch waar nodig.

Dit kun je dus de komende vier jaar als partij doen, zodra je (opnieuw) in de gemeenteraad bent verkozen. Of je als partij uiteindelijk aan coalitieonderhandelingen mee gaat doen, of toch in de oppositie terechtkomt, dat ligt aan hoe je zelf bent en hoe de verhoudingen in de gemeenteraad op dat moment zijn. Wel is het belangrijk om elk moment constructief en kritisch te zijn over alles wat er dan gebeurt. Met die wijze woorden wens ik alle partijen die de komende vier jaar in de gemeenteraden zitten heel veel succes!

Dit artikel is deel van de OverDWARS themaserie over de Gemeenteraadsverkiezingen van 2018.