Lokale samenwerking tussen GroenLinks-voorgangers

24-03-2018

Het is een bekend riedeltje: GroenLinks is in 1989 ontstaan na een fusie van vier kleine linkse partijen – de Politieke Partij Radikalen (PPR), de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP), de Communistische Partij Nederland (CPN) en de Evangelische Volkspartij (EVP). Het hoogtepunt voor deze partijen was in 1972, toen de PPR en de CPN allebei bij de Tweede Kamerverkiezingen 7 zetels wisten te halen. Vervolgens regeerde de PPR zelfs mee in het Kabinet-Den Uyl. Maar hoe deden deze vier partijen het lokaal eigenlijk?

Over de EVP kan ik heel kort zijn. Die partij is lokaal nooit vertegenwoordigd geweest. Ze hebben twee keer meegedaan aan de provinciale statenverkiezingen (in 1982 in Friesland en in 1987 in Zuid-Holland), maar wisten daar geen zetels te halen. Op landelijk niveau is deze partij ook nooit echt succesvol geweest. Ze hebben in 1981, 1982 en 1986 meegedaan aan de Tweede Kamerverkiezingen, maar enkel in 1982 kregen ze één zetel.

Landelijke progressieve samenwerking
Wat er met de andere GroenLinks-voorgangers gebeurde is interessanter. Voordat GroenLinks opgericht werd, waren er lokaal al de nodige samenwerkingen tussen deze partijen (en soms ook met de PvdA en D66). In de jaren vijftig en zestig deden CPN, PPR en PSP altijd zelfstandig mee aan lokale en landelijke verkiezingen. Eind jaren zestig begonnen de PvdA, D66, PPR en PSP een landelijke samenwerking in de hoop een progressief kabinet te vormen. Deze samenwerking resulteerde uiteindelijk in het Kabinet-Den Uyl, dat tussen 1972 en 1977 zat. Behalve de PvdA, PPR en D66 deden de christelijke partijen KVP en ARP hier ook aan mee.

Tijdens de verkiezingen van 1977 groeiden de PvdA en D66, maar dit ging ten koste van de kleinere linkse partijen. Bij elkaar hadden die nog maar zes zetels. De PvdA was gedwongen om coalitieonderhandelingen met de christelijke partijen aan te gaan. Deze liepen uit tot niets, en uiteindelijk werd er een kabinet met het CDA en de VVD gevormd. De PPR, PSP en CPN verbraken de samenwerking met de PvdA. Toch werden de banden tussen de drie partijen onderling verder aangehaald, vooral op lokaal niveau.

Lokale progressieve samenwerking
In de jaren zeventig en tachtig schoten deze lokale initiatieven als paddenstoelen uit de grond. In bijna elke provincie waren er tijdens de statenverkiezingen van 1982 en 1987 wel samenwerkingen tussen twee of drie van deze partijen. Ook in gemeentes werkten deze partijen samen met namen als Links Leiden, Links Akkoord (Amsterdam) en Radikaal Links (Nijmegen). Deze partijen hebben nooit in het college van B&W gezeten. Wel hebben verschillende bekende GroenLinks-politici als Jan Laurier, Tara Singh Varma en Marjan Lucas namens deze partijen in de gemeenteraad gezeten.

“In Leeuwarden bestaat nog steeds een samenwerkingsverband met voorlopers van GroenLinks”

Het bekendste voorbeeld van deze lokale samenwerking is in nog steeds in Leeuwarden actief. In 1978 werd PAL (Progressieve Aktie Leeuwarden) in het leven geroepen door een samenwerking tussen de PPR, PSP, CPN en de lokale partij Axies. Toen GroenLinks opgericht werd, waren er plannen om PAL helemaal op te heffen. Leden van PAL wilden echter onafhankelijk van GroenLinks blijven, en formeel gezien zijn ze dat nog steeds. Daarom doet GroenLinks in Leeuwarden nog steeds mee onder de naam PAL GroenLinks.

Ook op Europees niveau hebben de voorgangers van GroenLinks al meerdere keren samengewerkt. Twee keer hebben de CPN, PPR en PSP onder één lijst meegedaan aan de Europese Parlementsverkiezingen. In 1984 deden ze dat onder de naam Groen Progressief Akkoord en in 1989 onder de naam Regenboog. Beide keren wisten ze twee zetels te halen.

Hedendaagse sporen van deze samenwerking
De oprichting van GroenLinks en opheffing van de voorlopers leidde vooral tot grote onvrede bij CPN-leden. Een deel van de leden vertrok richting de SP, maar er werd ook een andere communistische partij opgericht, de Nieuwe Communistische Partij Nederland (NCPN). Deze partij heeft een aantal keer met landelijke en provinciale verkiezingen meegedaan, maar heeft nog nooit een zetel behaald. Wel zit de NCPN in een aantal gemeentes in Friesland in de gemeenteraad. Een afsplitsing van de NCPN, de Verenigde Communistische Partij, zit momenteel met drie zetels in de gemeenteraad van Oldambt in Oost-Groningen.

Nog steeds zie je die linkse en progressieve samenwerking terug in de gemeenteraad. In plaatsen met kleine gemeenteraden of plaatsen met een klein links electoraat, doen de PvdA en GroenLinks (en soms ook D66 en de SP) onder één lijst mee aan de verkiezingen. De vruchtbaarheid van deze samenwerking verschilt per afdeling. Zo is Progressief Westland in 2016 na een ruzie uit elkaar gevallen, en de PvdA en GroenLinks deden dit jaar weer als aparte partijen mee. Maar net als de landelijke trend van GroenLinks zijn de Progressief-partijen in verschillende gemeenten gewoon gestegen.

Dit artikel is deel van de OverDWARS themaserie over de Gemeenteraadsverkiezingen van 2018.

nieuws