Het afgelopen halfjaar ben ik op uitwisseling geweest in Zweden. Zoals wel voor meer mensen op uitwisseling geldt, betekende dit ook voor mij een half jaar van relatief weinig studeren, maar vooral heel veel feestjes, reisjes en borrels. Net als in Nederland gaan dit soort gelegenheden ook in Zweden vaak samen met alcohol. Toch merkte ik dat de alcoholcultuur in Zweden echt anders was dan in Nederland en denk ik dat er in Zweden veel gebeurt waar wij ook in Nederland wel wat van zouden kunnen leren.

De Systembolaget

Het grote verschil qua alcohol in Zweden is dat er daar geen vrije verkoop van is. In Zweden mogen winkels namelijk geen alcoholische dranken boven de 3,5% verkopen. Als je dan in Zweden iets sterkers zou willen drinken dan een Radler, kan je hiervoor niet naar de supermarkt, maar moet je naar een speciale slijterij, de Systembolaget. Deze Systembolagets lijken van binnen een beetje op een grote Gall & Gall, maar verschillen daarmee op één belangrijk gebied. Waar slijterijen in Nederland namelijk commerciële bedrijven zijn, zijn alle Systembolagets in Zweden eigendom van de staat. Dit betekent in de praktijk dan ook dat de staat in Zweden een monopolie op drankverkoop heeft.

Dit heeft gevolgen voor de manier waarop met drank omgegaan wordt. De Systembolaget heeft als staatsbedrijf namelijk, in tegenstelling tot supermarkten en slijterijen in Nederland, niet als doel om zo veel mogelijk winst te maken. In plaats daarvan is het doel van de Systembolaget om de alcoholverkoop te reguleren op een manier die de schadelijke effecten hiervan zoveel mogelijk beperkt. Heel concreet betekent dit bijvoorbeeld dat er in Zweden nergens advertenties voor alcohol zijn en er nooit stuntprijzen voor alcoholproducten worden aangeboden. Ook zijn de Systembolagetwinkels wat saaier en zakelijker aangekleed dan Nederlandse slijterijen en merk je aan alles dat het daar minder het doel is om zoveel mogelijk producten te verkopen. Zo is het bij de kassa’s van de Systembolaget het beleid dat er bij het afrekenen nooit aan klanten gevraagd wordt of dit alles was of dat ze nog wat anders zouden willen.

Kroegen en clubs

In clubs en kroegen verschilt de manier waarop met alcohol omgegaan wordt in Zweden ook van Nederland. In Nederland is het niet ongebruikelijk om op de dansvloer mensen tegen te komen die nauwelijks meer in staat zijn om recht te staan of om een gesprek te voeren. Ook is het niet uitzonderlijk dat iemand die in Nederland over de WC heeft gehangen een half uur later weer een nieuw biertje bestelt. Dit soort dingen zal je in Zweden (in ieder geval bij de meeste uitgaansgelegenheden) veel minder zien. Kroegen en clubs hebben daar namelijk een veel grotere verantwoordelijkheid om erop te letten dat hun gasten niet te dronken zijn. Omdat de overheid hier regelmatig streng op controleert, weten uitgaansgelegenheden in Zweden dat zij flinke boetes krijgen of hun alcoholvergunning verliezen als zij deze verantwoordelijkheid niet nemen.

Het personeel in het Zweedse uitgaansleven is daarom veel strenger met het schenken van alcohol en kiest er sneller voor om mensen een (tijdelijk) tapverbod te geven of naar huis te sturen. Dit kan soms bloedirritant zijn wanneer je zelf van mening bent dat dat vierde shotje echt nog wel zou moeten kunnen, maar het resultaat van dit beleid is wel dat het publiek in het Zweedse uitgaansleven over het algemeen echt minder dronken is. Naast dat dit goed is voor de gezondheid van mensen zelf zorgt dit ook echt wel voor een veiligere en prettigere sfeer in het nachtleven. Omdat Zweedse kroegen daarnaast verplicht zijn om, als zij alcohol schenken, ook altijd eten en gratis water aan te bieden, heeft dit ook een positief effect op de kater de dag erna.

Tijd voor een staatsslijterij in Nederland?

Natuurlijk is niet alles rondom alcohol in Zweden rozengeur en maneschijn. Ook in Zweden zijn er absoluut genoeg mensen die te veel drinken. Mensen die dat echt willen, kunnen ook in de Systembolaget te veel drank kopen. Daarnaast is er misschien wel meer controle in clubs en kroegen, maar heeft dit natuurlijk geen invloed op hoeveel mensen thuis of op huisfeesten drinken. Toch denk ik dat Zweden met dit beleid echt wel stappen in de juiste richting heeft gezet en zou het goed zijn om na te denken wat wij hiervan zouden kunnen leren. Het zou mij bijvoorbeeld niet onwenselijk lijken om ook in Nederland eens te kijken of wij de commerciële prikkels rondom alcoholverkoop wat terug zouden kunnen dringen en uitgaansgelegenheden een grotere rol kunnen geven bij het toezien op verantwoordelijk alcoholgebruik. En wie weet, misschien zou het helemaal geen slecht idee zijn om op een volgend DWARS-congres eens te discussiëren of wij in ons programma niet ook voor een Nederlandse staatsslijterij zouden moeten pleiten.