In DWARSers vs de DSMDe DSM is een boek waarin psychische stoornissen staan beschreven. Het helpt professionals bij het herkennen en behandelen hiervan. spreken we in een reeks van zes artikelen met zes verschillende DWARSers die elk een andere diagnose hebben. We gaan met ze in gesprek om te zien hoe zij de wereld ervaren, welke struikelpunten er kunnen zijn en hoe andere mensen rekening met ze kunnen houden. In het derde artikel van de reeks spreken we met Jaya Noordman, zij heeft de diagnose voor een dysthyme stoornis, ook wel bekend als een persisterende depressieve stoornis.

Disclaimer en content warning: de ervaringen in dit artikel zijn specifiek aan één persoon. Een dysthyme stoornis kan zich anders uiten in elk persoon. In dit artikel komt zelfbeschadiging aan bod.

Tegenwoordig is Jaya statenlid in de provincie Flevoland, maar haar diagnose draagt ze al haar halve leven bij haar. Op haar negende kwamen de klachten voor het eerst aan het licht, maar de diagnose kwam toen nog niet aan bod. Dat zit namelijk zo: voor een diagnose dysthyme stoornis moet je minstens twee jaar lang depressieve klachten hebben. Dit was nog niet zo uitgebreid vastgelegd, want ze was een kind waarbij de noodzaak voor de GGZ pas net aan bod kwam. Daarom werd er op haar elfde begonnen aan een traject bij de GGZ, waar de problematiek beter in kaart werd gebracht. Richting haar twaalfde verjaardag werd de diagnose vastgesteld.

Het was niet Jaya zelf die aan de bel trok. Dat waren haar ouders. Het voornaamste waar zij zich zorgen om maakte was het feit dat Jaya zichzelf sneed. Daarna bleek er meer aan de hand te zijn, waaronder pesten, geen zin in dingen hebben en niet uit bed willen komen. Dit zijn klassieke tekenen van depressie waar uiteindelijk behandeling voor gezocht werd bij de GGZ.

Behandeling

Hoewel dit al jaren terug was, gold ook toen al dat de GGZ overbelast was. De problemen waren al vrij duidelijk, maar er was alsnog een wachtlijst van 6 maanden. Toen ze eenmaal daar terecht kon, kreeg ze een diagnose voor een dysthyme stoornis en een ongespecificeerde angststoornis. Om dit te behandelen begon ze met cognitieve gedragstherapie. Dit is een vorm van therapie waarbij je leert anders te denken en doen. Hierbij onderzoek je negatieve gedachten en probeer je deze te vervangen door helpende gedachten. Het wordt veel voorgeschreven bij angst- en depressieklachten. Deze therapie volgde Jaya tot ongeveer haar 15e, waarna ze twee jaar stabiel door het leven ging. Op haar 17e, mede dankzij stressfactoren, kwamen de klachten terug. Hierna begon ze met medicatie in de vorm van antidepressiva.

De medicatie was niet van begin af aan een succes. Tijdens de gewenningsperiode van een paar maanden – de periode waarin een persoon gewend raakt aan de medicatie – werden de depressieve klachten in eerste instantie erger. Het werd ook moeilijker om aan de bel te trekken wanneer het minder goed ging doordat Jaya haar grenzen in eerste instantie niet goed herkende. Maar na de gewenningsperiode werd dit weer beter. Tegenwoordig gaat het een stuk stabieler. Dit is mede te danken aan het feit dat ze een goed netwerk om zich heen heeft van familie en vrienden die er rekening mee houden.

Wat zegt de DSM over dysthymie?

Dysthymie, ook vaak persisterende depressieve stoornis genoemd, is een stemmingsstoornis. Dit houdt in dat het, zoals de naam al verklapt, gaat om een stoornis die een invloed heeft op de stemming van de mensen die hieronder lijden. Het komt in Nederland bij ongeveer 9,1% van de mensen voor, waarvan 6,7% bij AMABAssigned Male At Birth, oftewel iemand die met mannelijke geslachtsdelen geboren is. individuen en 11,4% bij AFABAssigned Female At Birth, oftewel iemand die met vrouwelijke geslachtsdelen geboren is..

Bij een persisterende depressieve stoornis kunnen mensen last hebben van meerdere klachten. Vaak is het sowieso zo dat zij een sombere stemming hebben, en/of dat zij geen of weinig plezier halen uit dingen die zij vroeger wel leuk vonden. Verder kan er ook sprake zijn van opvallend veel of juist weinig slapen, vermoeidheid, gebrek aan concentratievermogen, en een verminderde of vergrote eetlust. Zoals de naam van de stoornis en de klachten die erbij komen al doen vermoeden, hangt een persisterende depressieve stoornis nauw samen met een depressie in het algemeen. Er zijn wel wat belangrijke verschillen. Zo is een persisterende depressieve stoornis vaak veel langduriger dan een standaard depressie. Een persisterende depressieve stoornis wordt daarom ook weleens chronisch genoemd, al is het wel goed om te noemen dat er wel behandelingen mogelijk zijn. Verder is het ook zo dat een persisterende depressieve stoornis gemiddeld genomen iets minder heftig is dan een depressieve episode, een zwaar depressieve periode. Dit is uiteraard slechts een gemiddelde en kan per persoon verschillen.

Stigma

Dysthymie is een stuk minder bekend dan een normale depressie, dat terwijl best een groot deel van de bevolking er last van heeft. Dit maakte het in eerste instantie ook lastig te diagnosticeren, want het uit zich vaak minder intensief. Door de druk die Jaya ervaarde om de perfecte student te zijn, functioneerde ze op een hoog niveau. Hierdoor werden de klachten eigenlijk gemaskeerdDe symptomen werden verborgen door gedrag te vertonen dat als meer sociaal wenselijk werd gezien.. Hierdoor werd het stigma onbewust vermeden, al is Jaya er best open over. Door er zo open over te zijn, geeft haar omgeving ook aan haar aan wanneer het minder goed met haar lijkt te gaan. Dit is waardevol voor de momenten dat ze haar eigen grenzen even niet meer duidelijk in zicht heeft.

Als politicus wordt Jaya soms onder de loep genomen, maar ondanks dat blijft ze open over haar mentale gezondheid. Zowel als beleidsmedewerker en als statenlid in Flevoland voelt ze zich begrepen en gesteund door de mensen die ervan af weten. Het is niet iets wat ze verder zelf opbrengt, maar door de littekens op haar armen gaat ze ervan uit dat anderen wel een vermoeden hebben.

Het grote probleem van dysthymie in haar leven draait dan ook niet zo zeer over het stigma, maar om keuzes te maken wanneer alles even te veel wordt. Zo moest ze ongeveer een jaar geleden de keuze maken om te stoppen met haar bijbaantje omdat de stress haar klachten verergerde en ze zowel haar scriptie als haar werk in de staten niet wilde loslaten. Nu ze is afgestudeerd en bij de Tweede Kamer-fractie van GroenLinks-PvdA werkt, weet ze die balans veel beter te vinden, wat bijdraagt aan meer stabiliteit in haar leven.

Hoe kunnen mensen rekening houden met iemand met dysthymie?

Voor Jaya helpt het dat de mensen om haar heen de symptomen herkennen als het niet zo goed met haar gaat, want soms heeft ze dat zelf niet in de gaten. Net als alle andere zaken rondom mentale gezondheid helpt het om niet te oordelen over een persoon met dysthymie. Maar het belangrijkste is simpelweg begrip. Veel mensen hebben te maken met dysthymie, bijna een op tien. Als het niet goed gaat hebben deze mensen vaak wat rust nodig om zichzelf te herpakken. Voor Jaya helpt het in zulke situaties om even te spelen met haar hamsters of haar kat Jack, vanwege het ontspannende effect.

Begrip is de sleutel voor mensen met dysthymie. Sommige klachten hebben mensen al jarenlang last van voordat ze een diagnose krijgen en hebben daardoor moeite om die klachten niet als deel van zichzelf te zien, maar als een extensie van hun mentale problemen. Oordelen helpt niet, acceptatie wel.