In DWARSers vs de DSMDe DSM is een boek waarin psychische stoornissen staan beschreven. Het helpt professionals bij het herkennen en behandelen hiervan. spreken we in een reeks van zes artikelen met zeven verschillende DWARSers die elk een andere diagnose hebben. We gaan met ze in gesprek om te zien hoe zij de wereld ervaren, welke struikelpunten er kunnen zijn en hoe andere mensen rekening met ze kunnen houden. In dit eerste artikel behandelen we de diagnose ADHD en zijn we in gesprek gegaan met Bibey van der Voort. Disclaimer: de ervaringen in dit artikel zijn specifiek aan één persoon. ADHD uit zich anders in elk persoon.

Wanneer mensen een beeld moeten bedenken bij een persoon met ADHD, dan zien ze vaak een jong en hyperactief kind voor zich. Maar ADHD verdwijnt niet en dus zijn er genoeg volwassenen die de diagnose hebben. Sommigen ontvangen die diagnose zelfs pas als ze volwassen zijn. Bibey is één zo’n persoon. Ze was 19 jaar oud toen de diagnose werd vastgesteld. “Binnen mijn familie was het een ongoing joke van ‘Bibey heeft ADHD’, dus een verrassing was het niet,” zegt ze er zelf over. Ze kon iedereen de oren van het hoofd afkletsen, precies dat is wat ervoor zorgde dat de diagnose bij Bibey en haar familie niet als een verrassing kwam.

De stap naar de huisarts, de eerste stap om een diagnose te krijgen, liet alsnog lang op zich wachten. Rond haar middelbareschooltijd waren er al signalen dat ADHD een factor was in Bibey’s leven. Maar toen werden de toenemende onvoldoendes vanaf de derde klas toegeschreven aan haar recente verhuizing naar Zeeland, en niet aan ADHD. Pas toen er ook slaapproblemen bij kwamen kijken, iets dat een symptoom van ADHD kan zijn, werd er een ADHD test afgenomen.

Wat zegt de DSM over ADHD?

“Aandachtstekort-Hyperactiviteitstoornis” (vaak ADHD genoemd naar de Engelse naam: “Attention Deficit Hyperactivity Disorder”) is een best veel voorkomende stoornis. Ongeveer 5-7% van de kinderen en ongeveer 3-5% van de volwassenen in Nederland heeft ADHD. Veel mensen denken bij ADHD meteen aan het drukke jongetje in de klas, maar dit is niet alles wat ADHD is. Het klopt dat ADHD ervoor kan zorgen dat mensen veel willen bewegen, druk worden of veel praten. Hierbij hebben mensen ook vaak dat ze impulsief zijn als het aankomt op keuzes met geld, relaties, vriendschappen, enzovoorts. Maar het kan er ook voor zorgen dat mensen snel worden afgeleid, slecht kunnen concentreren of dingen snel vergeten.

Gemiddeld genomen is het zo dat iemand die AMABAssigned Male At Birth, oftewel iemand die met mannelijke geslachtsdelen geboren is. is meer de drukke klachten heeft, terwijl iemand die AFABAssigned Female At Birth, oftewel iemand die met vrouwelijke geslachtsdelen geboren is. is juist meer de moeilijke concentratie heeft. Dit betekent trouwens niet dat dit altijd zo is; er zijn ook jongens met concentratieproblemen en meisjes die druk zijn door ADHD. Ook kan het nog zijn dat iemand last heeft van allebei de kanten van ADHD. Uiteindelijk ligt het heel erg aan de persoon en verschillen klachten heel erg tussen verschillende mensen.

Het proces om gediagnosticeerd te worden verliep niet bepaald snel voor Bibey. Het duurde maanden voordat ze een afspraak had bij PsyQ, een verstrekker van specialistische GGZGGZ staat voor geestelijke gezondheidszorg. Dit type zorg verstrekt therapie en eventueel ook medicijnen.. Toen de dag van de afspraak eenmaal aangebroken was, bleek dat PsyQ een probleem had met de agenda en dat Bibey eigenlijk die dag niet geholpen kon worden. Het is dat haar moeder een gesprek opeiste, anders had het nog langer geduurd. De moeite die het Bibey kostte om een gesprek te krijgen in de GGZ is niet uniek. Ik sta zelf ook al sinds augustus op de wachtlijst en hoef niet te hopen dit kalenderjaar nog aan de beurt te zijn. Als je binnen een half jaar aan de beurt bent, dan heb je geluk.

Behandeling

Met een diagnose op zak kon de behandeling eindelijk beginnen. Er werd een combinatie van groepstherapie en medicatie voorgeschreven. Dit was niet heel lang voordat maart 2020 aanbrak, de maand die het beste als “AAAAAAH” omschreven kan worden of, zoals de meeste mensen het zouden zeggen, als de maand waarin de eerste lockdown maatregelen actief werden. Groepstherapie moest online en de sterk veranderde manier van leven zorgde ervoor dat Bibey stopte met haar medicatie.
Later hoorde ze allerlei verhalen over de medicatie die ze voorgeschreven had gekregen. DexamfetamineDexamfetamine is een stofje dat helpt met de aandacht erbij te houden. Het zit in medicatie voor ADHD en sommige slaapziektes. Een ander bekend stofje is methylfenidaat, vooral bekend van het medicijnmerk Ritalin. Ook dit stofje helpt met concentreren., door haar dokter beschreven als speed, zou mensen echt in een ander persoon veranderen. Dit klonk als een eng gegeven. Ook was ze niet erg zeker dat de groepstherapie had geholpen toen het klaar was. Ze kon cognitieve gedragstherapie volgen, maar dat klonk haar iets te extreem in de oren. De verhalen over medicatie zorgden ervoor dat ze eigenlijk geen medicatie wilde gebruiken, en zonder medicatie te gebruiken wilde de GGZ-instelling haar ook geen nieuwe therapie aanraden.

Tegenwoordig doet Bibey een associate degreeEen associate degree is een 2-jarige hbo-opleiding. aan de HZ in Vlissingen. Daar mag ze voor toetsen in een apart lokaal zitten en is er een counselor waar ze mee kan praten, al heeft ze daar niet zo veel aan naar haar gevoel. Al met al is het behandelen lastig geweest, uit angst om haarzelf te verliezen. Dat is ook wel begrijpelijk, aangezien de medicatie voor ADHD symptomen behandelt die ook wel als deel van iemands persoonlijkheid gezien kunnen worden.

Stigma

Met mentale stoornissen komt er meestal ook een stigmaEen stigma is een vaak negatief vooroordeel dat aan een persoon of groep wordt gekoppeld vanwege een kenmerk zoals een ziekte of achtergrond. kijken. Bibey ervaarde dat niet zo hevig. In haar familie was het al een grap dat ze ADHD had, en toen die diagnose vastgesteld werd, veranderde er dan ook niet echt iets in hoe haar familie naar haar keek. Binnen DWARS merkt ze ook geen enkele problemen, ook deels doordat er best wat mensen met ADHD rondlopen. Dit zorgt ook voor een omgeving waar er makkelijk over gepraat kan worden.

Wat Bibey wel benoemt is het beeld dat er in de samenleving is van mensen met ADHD. “Als het over ADHD gaat, dan zien mensen een hyperactief jongetje voor zich,” zegt ze. “Maar dat beeld klopt niet. Ik ben zelf niet erg hyperactief.” Daarom voelt ze zich ook niet heel snel genoodzaakt om het aan andere mensen te vertellen dat ze ADHD heeft. De mensen dicht om haar heen weten het wel, maar de meeste van haar klasgenoten bijvoorbeeld niet.

Hoe kunnen mensen rekening houden met iemand met ADHD?

Wanneer gevraagd wordt over hoe mensen rekening met Bibeys ADHD kunnen houden, komt ze al snel met een voorbeeld van toen ze bij een bedrijf stage liep dat gefocust was op groei. “Ze hadden het geduld niet om iemand met ADHD te begeleiden,” zegt ze erover. Als je kijkt naar het bedrijfsleven, dan zie je dat het vaak wel lastiger is voor mensen met ADHD om er in te passen. Sommigen zullen wellicht in zo’n omgeving op kunnen gaan, maar voor Bibey en vele anderen met ADHD is dat lastiger. Ze refereert dan ook aan een aantal influencers met ADHD die ze volgt. Die hebben een eigen bedrijf en kunnen daardoor veel makkelijker hun eigen agenda inplannen. Bibey denkt dat het ook voor haar een aantal kopzorgen zou wegnemen als ze haar eigen bedrijf zou runnen.

Als we het hebben over wat mensen binnen DWARS kunnen doen, dan zijn er eigenlijk geen opmerkingen over wat er beter kan. We hebben al een goede cultuur waar mensen even weg kunnen lopen van een sociale situatie zonder dat mensen ervan op kijken, aldus Bibey. Daarnaast is de aanwezigheid van een stilteruimte bij de meeste landelijke activiteiten ideaal om te ontprikkelen. Op het pand van DWARS is er sinds kort ook een stilteruimte in de oude ruimte van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks, dus ook daar kan men nu genieten van deze faciliteiten.

Maar het is niet alleen maar negatief. Bibey benadrukt juist de kracht van creativiteit waar zij en anderen van genieten. Het negatieve beeld over de hyperactieve persoon met aandachtstekort overschaduwd deze aspecten juist. Rondom deadlines wordt ze ook productiever, waar neurotypischeNeurotypsich betekent dat iemands hersenen en gedrag passen binnen wat als 'normaal' wordt gezien in de maatschappij. mensen toch vaker problemen mee hebben. Dus als je iemand met ADHD in je leven hebt, neem een moment om hun creatieve kant te zien en waardeer ze voor al hun kwaliteiten.