Elke verkiezingsperiode opnieuw wordt er geopperd om over te stappen op digitaal stemmen. Gemakkelijk thuis vanaf je computer inloggen en online je stem uitbrengen: het lijkt ideaal in onze 21-eeuwse samenleving. Waarom nog fysiek naar een stemlokaal gaan en gebruik maken van het ouderwetse rode potlood?

Voorwaarden eerlijke verkiezingen
Eerlijke verkiezingen zijn onmogelijk zonder twee factoren: anonimiteit en vertrouwen. Iedere stem moet anoniem uitgebracht worden, niemand kan op die manier onder druk gezet kan worden om op een bepaalde partij te stemmen. Het invullen van het biljet gebeurt niet voor niets achter een gordijn zonder dat anderen daarbij mogen staan (daarom moet de stemfie ook per direct verboden worden). Als er iets met het stembiljet gebeurt waardoor iemands identiteit achterhaald kan worden, zal de stem ongeldig worden verklaard. Dit alles om de anonimiteit van een stem te kunnen waarborgen.

Nadat een stem is uitgebracht, wordt deze door de kiezer in een verzegelde doos gestopt. Deze doos wordt pas weer geopend in een openbare zitting waar alle belanghebbenden van de verkiezingen de telling kunnen controleren. Met deze procedure komen we aan bij factor twee: vertrouwen. Tijdens verkiezingen moet het uitgangspunt zijn dat niemand te vertrouwen is, leg nooit al het vertrouwen in één schakel binnen het proces. Daarom zijn altijd alle tellingen openbaar en worden de stemmen door meerdere personen tegelijkertijd geteld en gecontroleerd.

“software is vaak zo lek als een mandje”

Probleem één
Met digitaal stemmen kan het vertrouwen niet gegarandeerd worden. In theorie kunnen alle stemmachines draaien op open software die iedereen heeft gecheckt en heeft goedgekeurd, in theorie kan dat. De praktijk laat helaas een heel ander beeld zien, de software is vaak zo lek als een mandje. De gemiddelde iPad is beter beveiligd dan het Nederlandse verkiezingssysteem, volgens Sijmen Ruwhof.

Stel, we hebben wèl veilige software. Hoe kan de kiezer erop vertrouwen dat die specifieke software draait op de computer die voor hem staat? Zelfs via controle met onbekende priemgetallen (de beveiligingsmethode die je bank gebruikt bij internetbankieren) moet het vertrouwen gelegd worden in de software die deze priemgetallen controleert. Zoals ik al eerder betoogde: leg nooit je vertrouwen in één schakel. Een ander idee is om persoonlijke USB sticks met controle software te gebruiken waardoor je de software op de stemcomputer kan controleren. Onbekende USB sticks met onbekende software in stemcomputers steken lijkt mij per definitie een ontzettend slecht idee.

Besef hoe groot de belangen van verkiezingen zijn: het belang gaat letterlijk om tientallen miljarden euro’s. De motivatie van bepaalde landen of multinationals om verkiezingen te beïnvloeden kan ontzettend groot zijn. Vergeet niet dat de machines zó veilig moeten zijn dat ze volledig alleen gelaten kunnen worden met de kiezer, anders kan de anonimiteit immers niet gewaarborgd blijven.

Back-up systemen dan? Bijvoorbeeld een machine die eerst digitaal een stem doorgeeft en daarna een papieren kopie maakt die door het stembureau geteld en gecontroleerd wordt? Gefeliciteerd, je hebt zojuist het meest dure en omslachtige potlood ooit uitgevonden!

“digitale veiligheid en anonimiteit vallen moeilijk te combineren”

Garantie dat de computer absoluut te vertrouwen is bestaat niet. Natuurlijk is er ook geen absoluut vertrouwen in de mensen die onze papieren stemmen tellen. Echter, die mensen kunnen we wel controleren. Je kunt fysiek aanwezig zijn om ze in de gaten te houden en ervoor zorgen dat elke stem eerlijk geteld wordt. Bij computers kan dat niet omdat die stemmen op microchips geteld worden.

Probleem twee
Probleem nummer twee: hoe worden de stemmen van de machine verplaatst naar de centrale stemcentrale? Dit kan door de machine fysiek en verzegeld te verplaatsen naar de centrale stemcentrale en ze daar te uploaden. Dit brengt echter zoveel logistieke kosten met zich mee dat het niet opweegt tegenover de baten van elektronisch stemmen. In plaats van de stemcomputers fysiek te verplaatsen kunnen de stemmen ook online verzonden worden. Stemmen online verzenden blijft natuurlijk ook altijd gevoelig voor hackers. Dit geldt natuurlijk ook als je thuis digitaal je stem uitbrengt, om maar te zwijgen over anonimiteit waarborgen thuis achter je eigen PC. Als je nagaat dat een paar mensen een ongelofelijke complexe worm hebben gemaakt om een paar centrifuges in Iran te bereiken, ga maar na wat grote multinationals kunnen als ze ergens hun zin op zetten.

Probleem drie
Probleem nummer drie: de centrale stemcomputer. Op het eind moeten alle digitale stemmen verzameld worden en de einduitslag bekend gemaakt worden. Nu spelen dus alle problemen mee die ik eerder heb omschreven en kunnen er slechts een paar mensen de computer daadwerkelijk zien staan en controleren. Succes met die computers te laten voldoen aan de voorwaarden van een eerlijke verkiezing.

“Het gemak van digitaal stemmen weegt niet op tegen de problemen”

Conclusie
Natuurlijk is er een groot voordeel van digitaal stemmen: gemak. Dat ontken ik ook niet. We moeten ons alleen wel realiseren dat er veel haken en ogen zitten aan volledig digitaal stemmen. Met de huidige methoden van digitaal stemmen kan de anonimiteit en/of het vertrouwen niet gewaarborgd worden. Het belang van eerlijke verkiezingen weegt voor mij zwaarder dan simpel gemak. Daarom moet digitaal stemmen verboden blijven.

P.S. Maar Jeroen! Wat is dan wel het beste systeem om verkiezingen eerlijk te laten verlopen? De beste methode is de methode die we nu hebben: per stembureau wordt een willekeurige steekproef genomen onder de uitgebracht stemmen en deze telling is de voorlopige uitslag. De definitieve uitslag wordt een paar dagen later bekend gemaakt, wanneer alle stemmen handmatig en openbaar geteld zijn. Daardoor hebben we nu snelheid én eerlijke verkiezingen.

P.P.S. Feitje van de week: weet je waarom je met potlood stemt en niet met pen? Pennen kunnen omgeruild worden voor pennen met onzichtbare inkt, potloden niet. Dat is de mate van achterdocht waarmee rekening gehouden wordt tijdens verkiezingen..

P.P.P.S. Een mogelijke tussenweg is een stemcomputer die digitaal je stemt telt en op papier je stem print die gecontroleerd kan worden en in een doos gestopt wordt en geteld wordt. Daarmee wordt zowel gemak als veiligheid gegarandeerd. Echter, deze investering weegt naar mijn inzien niet op tegen het steekproefsysteem die we nu gebruiken voor de voorlopige uitslag op de dag zelf.

Als je meer informatie over dit onderwerp wilt hebben kan ik je het YouTube account van Tom Scott aanraden, staat echt vol met interessante en tikkeltje nerd-achtige video’s, zoals die hieronder bijvoorbeeld.

Dit artikel maakt deel uit van de OverDWARS Verkiezingstijd rondom de Tweede Kamerverkiezingen van 2017.