Taiwan. Bekend van boba tea en het feit dat ze elk moment aangevallen kunnen worden door China. Toen ik afgelopen zomer op vakantie was naar dit land, viel het me op hoe onvermijdelijk dit was. Natuurlijk was de boba te vinden op elke straat, maar dat waren ook winkelcentra die 5 verdiepingen onder de grond gingen, waar tijdens de jaarlijkse militaire oefeningen alle 2,5 miljoen inwoners van Taipei meer dan 4 keer inpassen (uiteraard, met ondergrondse Boba Shops). De constante dreiging van China staat centraal in de Taiwanese politiek, maar toch is het niet zo simpel als pro-China en anti-China. Zodra ik me erin verdiepte raakte ik al snel terecht in een konijnenhol, waarvoor ik 500 jaar aan geschiedenis heb moeten leren om alle paradoxen te begrijpen.

Van VOC tot KMT

We beginnen in 1624, wanneer de VOC Taiwan binnenkomt. Nederland zag dat China en Japan van elkaar producten wilden hebben, maar niet samen konden handelen vanwege een oorlog. Taiwan ligt tussen de twee landen in en was bewoond door inheemse mensen. In andere woorden, een perfecte plek om als tussenpersoon de handel tussen Japan en China toch plaats te laten vinden.

Na een tijdje besloot de VOC om de inheemse bevolking op het land te laten werken. De Nederlanders vonden echter dat ze dat niet effectief genoeg deden en haalde een grote groep Chinezen naar het eiland om daar op het land te werken. Dit was de eerste golf van Chinese immigratie naar Taiwan.

Ondertussen, in China, is het dynastieke systeemHet dynastieke systeem van China hield in dat er een keizerlijke familie, ook wel een dynastie genoemd, was dat de macht in handen had. De macht werd van familielid op familielid doorgegeven, totdat de dynastie werd verjaagd. al zo’n 2000 jaar gaande. Dit systeem is gebaseerd op het “Mandaat van de Hemel“, dat zegt dat een leider aan de macht is omdat deze een aantal waardenDeze waarden zijn bedacht door Confucius: liefdadigheid, gerechtigheid, fatsoen, betrouwbaarheid en wijsheid volgt, en hierdoor diezelfde waarden in de burgers inspireert. De samenleving als geheel zal daardoor ook goed functioneren. Als een leider deze waarden niet uitstraalt, zal er vanzelf chaos ontstaan: oorlog, hongersnood of natuurrampen. De ene keizerlijke dynastie valt en degenen die de vijf waarden het beste volgen zullen vanzelf gezien worden als goede leiders en een nieuwe dynastie vormen.

Vanaf 1368 was de Ming dynastie aan de macht, totdat deze in 1644 werd veroverd door de Qing dynastie. Dit was controversieel voor twee redenen. Als eerste was er geen periode van onrust waarin een dynastie valt en de ander opkomt, maar een abrupte overname. Ten tweede was de Qing dynastie MantsjoeDe Mantsjoes zijn een etnische groep uit het noordoosten van China, terwijl dynastieën meestal HanDe Han Chinezen zijn de grootste etnische groep van China waren. Om deze redenen vonden sommigen dat de Qing dynastie niet het Mandaat van de Hemel had. Een van dezen was Koxinga, een loyalist van de Ming dynastie. Na een aantal verloren gevechten werd Koxinga verdreven tot het zuidoosten van China, en uiteindelijk naar Taiwan.

In Taiwan verdreef Koxinga met zijn leger de Nederlanders en stichtte een militaire basis met het doel uiteindelijk China binnen te vallen en de Ming dynastie terug te brengen. China, dat Taiwan eigenlijk zag als een nutteloos eiland, nam Taiwan over om deze aanval te voorkomen.

Een lange periode waar Taiwan een deel was van China, maar verwaarloosd werd, brak aan. Corrupte organisaties, misdaad, ziektes en verslavingen waren er de norm. Toch emigreerden steeds meer Chinezen vanuit Fujian, een van de armste provincies van China, naar Taiwan.

Japan wilde ondertussen uitbreiden naar het zuiden om daar te kunnen handelen. Via het Shimonoseki verdrag met China, konden ze Taiwan omvormen tot een “modelkolonie”. Hoewel de Taiwanezen zich eerst verzetten tegen de Japanners, was in 1895 de Japanse koloniale tijd een feit. Al snel werden nieuwe (spoor)wegen gebouwd, ziektes behandeld en ook de opium verslavingen werden aangepakt. Hoewel er grote sprongen waren gemaakt, was niet alles rooskleurig. De Japanners pakten het land af van inheemse volken, buitten de Taiwanese werkers uit, forceerden duizenden Taiwanezen om te vechten in het Japanse leger en stopten degenen die zich verzette in kampen. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945 moest Japan afstand doen van haar kolonies. Toch is de Japanse invloed nog erg duidelijk in Taiwan.

Terug naar China. In 1911 werd daar de Qing dynastie,die al jaren wankelde door oorlogen, opstanden, corruptie, kolonialisme en een keizer van maar liefst 2 jaar oud, veroverd door Sun Yat-Sen en zijn troepen. Sun Yat-Sen verklaarde zichzelf als president en het dynastieke tijdperk was na meer dan 2000 jaar afgelopen.

Sun Yat-Sen richtte de Chinese Nationalistische Partij oftewel de Kuomintang (KMT) op. Hij was echter binnen een paar jaar gedwongen om zijn macht op te geven aan generaal Yuan, die hem bedreigde met zijn leger. Yuan wilde de leider worden van een nieuwe dynastie, hij richtte het kort geleefde “Keizerrijk China” op.

Sun Yat-Sen wilde alles doen om niet een nieuw dynastiek tijdperk in te gaan, daarom besloot hij in 1924 om met de Chinese Communistische Partij (CCP) samen te werken. Vlak hierna overleed Sun Yat-Sen en nam Chiang Kai-Shek het leiderschap over. Hoewel de missie van de samenwerking succesvol was en de KMT de nieuwe leider was van de Republiek van China, ontstonden er ook veel spanningen tussen de CCP en de KMT. Chiang Kai-Shek was enorm kritisch op communistisch gedachtegoed en onderdrukte volgers van de communistische leider Mao en de CCP. Hij was echter toch gedwongen om samen te werken nadat de Japanners China binnenvielen. De spanningen borrelden langzaam op. Het was pas na het einde van de Tweede Wereldoorlog dat de burgeroorlog tot een einde kwam: Mao en de CCP verjaagde de KMT, en daarmee de Republiek van China, naar Taiwan, en richtte op het Chinese vasteland de de Volksrepubliek van China op.

KMT was van 1949 tot 1987 de enige partij in Taiwan. Door de constante dreiging van China stond Taiwan onder krijgswet en werden geen andere partijen toegelaten.

Hoera! Democratie! (Of toch nie?)

In 1986 werd de destijds illegale Democratische Progressieve Partij (DPP) opgericht. De partij was erg populair en deze populariteit was een van de redenen dat de KMT de krijgswet besloot op te zeggen. Vanaf 1987 schoten er al snel meer partijen uit de grond. Hoewel DPP en KMT constant de grootste twee partijen waren, zaten er altijd een aantal partijen in het parlement, of “Yuan” zoals ze het in Taiwan noemen.

Taiwan gebruikte een Single Non-Transferable Vote (SNTV) Vertaald: het enkelvoudige niet overdraagbare stem systeem. Hierbij kan elk district een aantal vertegenwoordigers kiezen. Als je in een district woont met 5 vertegenwoordigers, zullen dus de 5 kandidaten met de meeste stemmen verkozen worden. In dit systeem konden regelmatig kandidaten van kleinere partijen verkozen worden.

In 2008 werd dit systeem echter aangepast. In het nieuwe systeem, Mixed-Member Majoritarian representation (MMM)Vertaald: gemixte meerderheidsvertegenwoordiging, kan elk district 1 kandidaat verkiezen. 73 van de 113 zetels worden op deze manier verkozen. De kleine partijen maken dus vrijwel geen kans op deze zetels. Verder zijn er 34 zetels die op landelijk niveau worden verkozen. Bij deze verkiezingen stem je op een partij, niet op een kandidaat. De kiesdrempel is echt heel hoog (5%), waardoor over de jaren heen, de kleine partijen steeds minder stemmen kregen. De laatste 6 zetels worden gevuld door de inheemse bevolking, die daar apart op mogen stemmen. Er zijn echter maar een aantal inheemse kandidaten die meedoen tijdens de verkiezingen, bijna allemaal komen ze van een van de grote partijen. Om deze reden drijft Taiwan langzaam op naar een 2-partijensysteem.

Blauw: de Chinese pro-China China-ontkenners

De eerste van deze twee partijen is de eerder genoemde Kuomintang (KMT). De KMT is de leider van de pan-blauwe coalitie, een groep partijen die vaak wordt gezien als “pro-China”. Dit is echter een erg platgeslagen versie van de ideologie van de blauwe partijen. Het klopt inderdaad dat de blauwe partijen staan voor een nauwere samenwerking met China, maar tegelijkertijd weten we ook dat de KMT historisch gezien erg kritisch is op de CCP. Hoe zit dat?

De KMT erkent de communistische regering in Beijing niet als legitiem. Ze zeggen dat de Republiek van China het echte China is. Daarom zet de blauwe coalitie zich voor het samenbrengen van China en Taiwan tot één land, waarin Taiwan deel uitmaakt van een democratische kapitalistische staat.

De KMT verzet zich tegen een Taiwanese identiteit; ze promoten het gebruik van Mandarijn Chinees, in tegenstelling tot het Hokkien Chinees dat in het zuiden wordt gesproken. Ook de Chinese geschiedenis, met hierbij de nadruk op hoe verweven deze is met Taiwan, wordt gezien als belangrijk.

Het enige stukje waar de KMT wél nationalisme toepast (omdat dit niet te ontwijken is in Taiwan) is in het principe van democratie. De cultuur die gevormd wordt door het mengen van Chinese tradities, taal en geschiedenis, samen met een democratische staat, is iets waar Taiwan trots op zou moeten zijn. Hiervan is de conclusie uiteraard dat China zich ook onder deze democratische cultuur zou moeten voegen.

De KMT is conservatiever en trekt vooral oude stemmers. Ook is er een verschil te zien tussen het zuiden en het noorden, dit komt voornamelijk doordat de Taiwanezen in het zuiden al sinds de VOC-periode in Taiwan wonen en hun eigen taal/dialect hebben (Hokkien). In het noorden was de immigratie iets recenter waardoor de connectie met China sterker is en men dus vaker op KMT stemt.

Groen, en een heel klein beetje links

De pan-groene coalitie wordt geleid door de Democratische Progressieve Partij (DPP). De partijen in de groene coalitie vinden dat Taiwan een eigen land zou moeten zijn, of dit de factoDe facto betekent letterlijk ‘in feite’, het houdt in dat Taiwan niet wettelijk een onafhankelijk land zou zijn, maar in de praktijk wel wordt behandeld als een onafhankelijk land of de jureDe jure is latijn voor ‘volgens de wet’, het houdt in dat Taiwan wettelijk moet worden gezien als onafhankelijk land moet zijn ligt tussen de partijen uiteen.

Waar de blauwe coalitie de Chinese identiteit omarmd, wil de groene coalitie hier juist vanaf. Ze willen standbeelden van leiders als Chiang Kai-Shek weghalen, de naam “China” uit de namen van organisaties vervangen en het gebruik van Hokkien Chinees, Hakka Chinees en in opkomende mate inheemse talen promoten.

De DPP wordt vaak gezien als de progressievere en linksere partij, toch is het grootste verschil tussen de twee coalities welke identiteit ze Taiwan willen geven. Ze trekken jongere stemmers, omdat deze zichzelf meer identificeren als Taiwanees dan Chinees en, in tegenstelling tot oudere generaties, niet anders gewend zijn dan dat Taiwan de facto een eigen land is. Het Taiwanees nationalisme is dus juist iets wat jongeren trekt, en hand in hand gaat met progressieve en linkse standpunten. Ook is DPP populairder in het zuiden.

Niet blauw, niet groen, maar recht door zee! (Het feit dat de zee blauw is, is toeval. Dat beloven we.)

Sinds 2019 is er een derde partij interessant. De Taiwanese Volkspartij (TPP) is opgericht door Ko Wen-Je. Voordat Ko zijn eigen partij oprichtte was hij burgemeester van Taipei. Hij deed in 2014 als onafhankelijke kandidaat, met steun van de DPP, mee met de verkiezingen. Met zijn nieuwe partij wilde hij het twee-partijen systeem tegengaan en een partij oprichten die boven blauw-groene politiek stond. De partij bestaat uit beide ex-KMT en ex-DPP leden en heeft momenteel 8 zetels in de Yuan.

Ondanks de steun van DPP in 2014, en de claim dat de partij niet meegaat in blauw-groene politiek, stemt en werkt de TPP toch voornamelijk samen met de KMT. De TPP krijgt vooral steun van jonge stemmers die klaar zijn met de polarisatie en de constante blauw-groene politiek, terwijl jongeren het juist niet eens zijn met de KMT.

De TPP was dus al controversieel, maar de echte controverse begon pas toen Ko in 2024 werd beschuldigd van het accepteren van een half miljoen aan omkopingen en het gebruiken van donaties voor privédoeleinden. Ko zit sinds september 2024 in de gevangenis, maar is precies een jaar later, op 5 september 2025, vrijgelaten omdat hij zijn borg heeft kunnen betalen. Wel mag hij niet Taiwan uit, en wordt hij sterk in de gaten gehouden.

De TPP claimt dat er geen bewijs is voor de corruptieclaims, en dat dit een geval is van politieke vervolging. De partij wijst voornamelijk de DPP aan als dader. De toekomst van de TPP is voor nu nog onduidelijk.

De geschiedenis van China en Taiwan zijn al honderden jaren met elkaar verwoven. Of het nu de Ming dynastie en de Qing dynastie was, of de KMT en de CCP is, Taiwan is altijd al de strategische vluchthaven van China geweest.

De huidige politieke situatie is instabiel en de toekomst van het land is onduidelijk. Maar met een oudere generatie compleet gepolariseerd tussen pro-China en anti-China, en een jongere generatie gepolariseerd over of politiek überhaupt over dit conflict zou moeten gaan, lijkt het erop dat het Taiwanese politieke landschap sterk gaat veranderen de komende jaren.